2021 yılı Hak İhlalleri Raporu: 2 binden fazla kişinin hayat hakkı ihlal edildi, 3 binden fazla kişi azap ve makûs muameleye maruz kaldı

CHP İstanbul Milletvekili Sezgin Tanrıkulu, 2021 Yılı Hak İhlalleri Raporu’nu yayınladı. Rapora nazaran, 2021 yılında 2 bin 964 kişinin hayat hakkı ihlal edildi, 3 bin 145 kişi azap ve makus muameleye maruz kaldı. Tanrıkulu, “Hükümet sistematik bir biçimde Türkiye’nin her yerinde her kimlikte her inançta beşere karşı, istisnasız bir biçimde insan haklarını her kategoride ihlal etti” dedi.  

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komitesi Başkanvekili ve CHP İstanbul Sezgin Tanrıkulu, 2021 Yılı Hak ihlalleri Raporu’nu yayınladı. Tanrıkulu, raporu şöyle kıymetlendirdi:

“2021 yılı ağır insan hakları ihlalleriyle geçti. Hükümet sistematik bir biçimde Türkiye’nin her yerinde her kimlikte her inançta beşere karşı istisnasız bir biçimde insan haklarını her kategoride ihlal etti. Başta ömür hakkı olmak üzere birçok alanda çok ağır bir tablo ortaya çıktı. Bu tabloları milletlerarası insan hakları kuruluşları da ortaya koydu.

Örneğin, Memleketler arası İnsan Hakları İzleme Örgütünün (Human Rights Watch) geçtiğimiz günlerde yayınladığı dünya raporunda Türkiye’ye geniş yer ayırdı. Geçen yıl hayat hakkı bakımından tam 2 bin 170 hayat hakkı ihlali gerçekleşti. Bunlardan 324 bayan cinayeti, içlerinde 34 çocuk var. Yeniden birebir formda 91 remi ihmal sonucu hayat hakkı ihlali var. Sel, yangın üzere olaylarda yaşanmış. 14 yurttaşımız nefret hatalarında ömrünü yitirmiş, 2 bin 175 iş cinayeti var.

“41 gazeteci-yazar mahkûm olmuş”

Bu hükümet azaba sıfır tolerans argümanıyla geldi 20 yıl evvel, artık ise azaba sonsuz tolerans gösteriyorlar. 2 bin 220 azap hadisesi var. Cezaevlerinde 925 makus muamele ve azap hadisesi saptanmış. Niyet, tabir ve örgütlenme konusunda da ağır ihlaller var. Örgütlenme özgürlüğü bakımından 200 kişi tutuklanmış, kanıyı tabir özgürlüğü bağlamında toplam 386 ihlal gerçekleşmiş, 62 gazeteci gözaltına alınmış, 41 gazeteci-yazar mahkum olmuş, bin 660 erişim pürüzü kararı getirmiş.

Toplantı ve şov yürüyüşü bakımından ise 3 bin 723 kişi gözaltına alınmış, 26 vilayette ve 6 ilçede geniş manalı toplantı ve şov yürüyüşü yasağı getirilmiş ve 334 basın açıklamasına direkt müdahale var. Türkiye insan hakları sicili bakımından giderek makûs duruma gidiyor. Bütün insan hakları derecelendirme kuruluşlarına nazaran de puanı ve derecelenmesi her geçen gün daha da geriye gidiyor.”  

Tanrıkulu’nun hazırladığı raporda şu bilgiler yer aldı:

“2021 yılında Türkiye’de yaşanan olaylarda 3.000 dolayında insanın hayat hakkı ihlal edildi. 3.000’den fazla insanımız da azap ve berbat muameleye maruz kaldı.

Kamu vazifelilerinin tüm hak ihlallerinde olduğu üzere hayat hakkı alanında da gerçeği örtbas etme çabası… Örneğin sel felaketlerinde 82 kişinin ömrünü yitirdiği açıklandı. Halbuki vatandaşlarımız yüzlerce insanın öldüğünü ya da kaybolduğunu söylüyor. Bir öteki örnek ise, cezaevlerinde hayatını yitiren vatandaşlarımız. Cezaevlerinde ölümlerin temel nedeni sıhhat hizmetlerine erişimin kısıtlanmasıdır (İHD’nin 2020 yılı Haziran ayı bilgilerine nazaran, 604’ü ağır olmak üzere en az bin 605 hasta tutuklu ve hükümlü bulunuyor). Basından ve sivil toplum örgütlerinin çalışmalarından derlenen bilgiler ışığında cezaevlerinde en az 34 tutuklu ve mahkumun hayatını yitirdiği belirlenmiştir.

Birol Yıldırım (42): Özel bir güvenlik şirketinde amir olarak çalışan Birol Yıldırım, iş arkadaşı B.U.’nun bir polis memuruyla tartışıp gözaltına alınması üzerine 5 Haziran günü saat 22:30 sıralarında gittiği Esenyurt Polis Karakolunda ömrünü yitirdi. Edinilen bilgiye nazaran, olay hakkında bilgi almak isteyen Birol Yıldırım, rütbeli bir polisin, “Bu arkadaşı da alın içeri” talimatı üzerine gözaltına alındı. Tıpkı gece 6 Haziran günü saat 03:00 sıralarında karakoldan çıkan bir polis bekleyenlere, “Birol Yıldırım vefat etti. Başınız sağ olsun” dedi. Resmi açıklamada, Birol Yıldırım’ın “karakolda kötüleştiği ve sıhhat takımlarının müdahalesine rağmen öldüğü” tez edildi. Lakin, Yıldırım’ın cenazesinin yakınlarına teslim edildiğinde, burnunun darp nedeniyle göçmüş olduğu; burnundan, gözlerinden ve kulaklarından kan geldiği tabir edildi. Birol Yıldırım’ın 11 polis tarafından dövüldüğüne ait manzaralar de basına yansıdı.

Hayat hakkı ve azap kelam konusu olduğunda en büyük sorun cezasızlıktır. Cezasızlık, hak ihlallerinden sorumlu olan kamu vazifelilerinin gerek yasal düzenlemelerle gerekse kayırılması/korunması yoluyla korunmasıdır.

Uzman Çavuş Aslan A. Hakkında “bir çocuğa cinsel istismarda bulunduğu” teziyle açılan dava, 2 Şubat günü sonuçlandı. Şırnak Asliye Ceza Mahkemesi, Aslan A.’ya “cinsel istismar” gerekçesiyle 2 yıl 6 ay mahpus cezası verdi. Uzman Çavuş Musa Orhan hakkında İpek Er’e tecavüz ettiği ve intihara sürüklediği gerekçesiyle açılan dava 3 Aralık günü sonuçlandı. Siirt 1. Ağır Ceza Mahkemesinde yapılan duruşmada, Ankara Barosu Bayan Hakları Merkezi ve Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformunun duruşmaya katılma, SEGBİS ile bağlanan Diyarbakır Baro Liderinin da kelam alma istediği kabul edilmedi. Sanık avukatının beyanlarına cevap vermek isteyen müşteki avukatlarını da “Siz daha çok konuştunuz. Bırakın onlar da konuşsun. Siz çok şahıssınız avukat beyefendi tek başına kendini savunmaya çalışıyor” diyerek reddeden Mahkeme Lideri, İpek Er’ in annesinin kelamını de “Tamam anladık beyanını aldık” diye kesti. Savunmaların akabinde Mahkeme Orhan’a evvel “nitelikli cinsel saldırı” hatasından 12 yıl mahpus cezası verdi. Daha sonra bu cezayı 10 yıl indiren Mahkeme, Savcılığın talebine karşın tutuklama kararı vermedi.

Türkiye’nin, Memleketler arası Hudut Tanımayan Gazeteciler örgütünün her yıl hazırladığı “Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi”nde 2021 yılında 180 ülke ortasında 153. sırada yer almaktadır.

2020 yılında 154. sırada yer alan Türkiye’nin bir sıra ilerlemesi ise “basın özgürlüğü” konusundaki gelişmelerden değil, Belarus’un beş basamak birden gerilemesinden kaynaklandı.

Türkiye Gazeteciler Sendikasının datalarına nazaran:

En az 130 davada 250 gazeteci haberleri nedeniyle yargılandı. En az 50 gazeteci gazetecilik faaliyeti nedeniyle gözaltına alındı. RTÜK, 71 kararla televizyonlara 21 milyon 500 bin lira idari para cezası verdi (23’ü Halk TV, 21’i TELE 1, 15’i Fox TV, 8’i KRT, 4’ü Habertürk)…Basın İlan Kurumu, Cumhuriyet, Kozmik, BirGün ve Sözcü başta olmak üzere gazetelere 115 gün ilan kesme cezası uyguladı. Türkiye Gazeteciler Sendikası datalarına nazaran cezaevinde -en az- 34 gazeteci bulunmaktadır. 2021 yılında yazıları, konuşmaları ya da genel olarak kanıyı tabir özgürlüğü kapsamında değerlendirilebilecek aktiflikleri nedeniyle en az 92 kişi (41’i gazeteci, muharrir, yayıncı) mahpus ya da para cezasına mahkum edildi.

Bu yıl en az 334 barışçıl toplantı ve şova kolluk güçleri sıkıntı kullanarak müdahale etti. En az 3.500 kişi gözaltına alındı, bunların bir kısmı da tutuklandı. Bayana yönelik şiddete karşı hareketlerde, öğrencilerin aksiyonlarında 26 vilayette en az 57 defa toplantı ve şov özgürlüğü Valilikler tarafından yasaklandı. Yasaklar sürmektedir. Örneğin, Van’da 21 Kasım 2016’dan beri uygulanan yasak aralık ayındaki kararla 1.879 güne ulaştı…