AB başkanları Putin’in ‘böl ve yönet’ taktiğini boşa çıkarmaya çalışıyor

Avrupa, NATO ve ABD bu günlerde gergin ve telaşlı.

Birinci tasa kaynağı Çin. Ekonomik gücü ve artan global tesiriyle Çin’in gölgesi her vakit hissediliyor.

İkinci kaygı kaynağı ise Moskova. Yalnızca Ukrayna’nın ulusal egemenliğine yönelik tehdit değil, tıpkı vakitte Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Avrupa’daki güç istikrarını değiştirmeye çalışmasıyla ilgili telaşlar de var.

Jeopolitik, Batılı başkanların daima aklında tuttuğu bir öge.

Kremlin’in, böl ve yönet siyaseti doğrultusunda Ukrayna konusundaki gerginliği kullanmasından korkuyorlar.

Bu aslında Batı’nın bu durumu ne kadar ciddiye aldığını gösteriyor; sık sık didişen müttefikler birden kararlı bir halde, “Hepimiz birebir gemideyiz, uyumlu bir koro halinde çalışıyoruz” moduna bürünüyor.

Batılı güçler durumu yatıştırmaya ve Ukrayna’ya yönelik bir askeri işgali tedbire gayretiyle Avrupa, Moskova ve Washington ortasında mekik diplomasisine uğraşırken birtakım önde gelen AB önderlerinin yazgısı de bu durumla ilişkili.

Buna birazdan değiniriz.

Putin isterse Batılı müttefikler ortasında kullanabileceği çok sayıda uyuşmazlık var.

Macron’un ‘beyin ölümü’ kelamları

Fransa Ülke Yöneticisi Macron’un NATO’yu “beyin vefatı gerçekleşmiş” bir kurum olarak nitelemesi üzerinden çok geçmedi.

Avrupa’nın “stratejik özerkliği”ni AB içinde en yüksek sesle savunan da Macron oldu. Lider Donald Trump’tan bu yana, NATO’nun savunma finansmanı ve başka hususlarda AB-ABD bağlantılarında gerginlik yaşandı.

AB-İngiltere ilgileri de Brexit’ten bu yana gergin. AB ülkeleri sık sık kendi ortalarında birçok bahiste tartışma yaşıyor ve bunlara dış siyaset da dahil.

Lakin son vakitlerde üst seviye AB diplomatlarıyla yaptığım “kayıt dışı” brifinglerde, tonlarında şuurlu bir değişiklik fark ettim.

ABD ile işbirliği için “on yıllardır en iyisi” deniyor.

Yaptırımlar konusunda görüş birliği

AB ülkeleri, Moskova ile nasıl başa çıkılacağı konusunda “NATO içinde İngiltere ile son derece düzgün çalışıldığını” vurguluyor; ayrıyeten Rusya’nın Ukrayna’da askeri müdahalede bulunması durumunda Moskova ve Putin’in müttefiklerine sert ekonomik yaptırımlar uygulanması konusunda herkes “yüzde 100 hemfikir”.

Aslında Avrupa Kurulu, 27 üye ülkeyi yaptırımlar konusunda bir ortada tutmak gayesiyle, Brexit müzakereleri sırasında olduğu üzere, daima iç diplomasi yürütüyor. Potansiyel farklı senaryolar için Rusya’ya yönelik yaptırımların kesin ve yazılı bir “menüsünün” bulunmamasının bir nedeni de, daha az detayın üye devletler açısından daha az ayrışma manasına gelmesiyle ilgili olmasından…

İngiltere Başbakanı Boris Johnson Salı günü bir İngiliz gazetesinde, Batı’nın yaptırım tehdidinde birleşmiş olmasına karşın, bu cezaların ne olması gerektiği konusunda müttefikler ortasında hala “görüş farklılıkları” olduğunu söyledi.

Johnson, “Arkadaşlarımızın yaptırımlara hazır olmasını istiyoruz. Bunun için bastırmaya devam edeceğiz” dedi.

AFP

AB ülkeleri Rusya konusunda bölünmüş durumda

Avrupa Kurulu da yaptırımların lakin müttefiklerin ortak bir hal alması durumunda işe yarayacağı konusunda ısrar ediyor.

Fakat Pazartesi günü Washington’daki ortak basın toplantısında Almanya Başbakanı Olaf Scholz ile ABD Lideri Joe Biden açısından bunun güç olduğu görüldü.

Evet, birlik hakkında çok konuşuldu. Her iki önder de gerekirse Moskova’ya karşı sert yaptırımlar uygulanması fikrini açıkça destekledi.

Fakat Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi durumunda Almanya’ya direkt Rus doğalgazı taşıyacak Kuzey Akım 2 boru sınırının açılmayacağına dair Biden’dan duyulan vaadi Alman önder Olaf Scholz tekrarlamayı açıkça reddetti.

AB ülkeleri ekseriyetle Rusya konusunda bölünmüş durumda.

Polonya ve Doğu ve Orta Avrupa’daki öteki eski komünist bloğu ülkeleri, daima olarak potansiyel bir güvenlik tehdidi olarak gördükleri Moskova’ya karşı sertlik eğilimindeler.

İngiltere’yi de bu hususta kendilerine yakın gördükleri için bu ülkenin AB’den ayrılmasının kederini yaşıyorlar.

İtalya, Fransa ve Almanya ise AB üyeleri tarafından Moskova ile ilgilerinde fazla “yumuşak” olmakla, Rusya ile ticarete ve Rus gazına istekli olmakla suçlanıyor.

• Kuzey Akım 2 boru çizgisi Ukrayna-Rusya krizini etkileyebilir mi?
• ABD, Rusya Ukrayna’ya saldırırsa Kuzey Akım 2 boru çizgisinin engelleneceği ihtarında bulundu

BBC

Tabanca tartışması

Kremlin, Ukrayna’yı işgal etme planı olmadığında ısrar ediyor. Fakat Rusya ve müttefiki ülkelerin askeri birliklerini Ukrayna sonuna yığması, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana Avrupa’daki en büyük askeri yığınak olarak görülüyor.

Almanya, son vakitlerde Ukrayna’ya tabanca göndermeyi reddettiği için AB içinde ve dışında rahatsızlık uyandırdı.

Kiev’e kask, bir sahra hastanesi ve Litvanya’ya 350 asker gönderme vaatleriyle alay edildi. Ve eski Almanya başbakanı Gerhard Schroeder’in, çoğunluk payı Rus devletine ilişkin güç devi Gazprom’un idare heyeti üyeliğine aday gösterilmesi Almanya’nın prestijine pek yardımcı olmadı.

Lakin bu hafta, AB içinde Rusya’yı en fazla eleştirenler bile, Almanya’nın Rusya konusunda daha güçlü ve net bir çizgiye sahip olmasının “yararlı” olacağını, ancak Berlin’in de bu mevzuda “elinden geleni yaptığını” söylüyordu.

AB içinde şu an en çok ehemmiyet verilen mevzu, Lider Putin’e birlik halinde olunduğu görünümü sunmak.

• Macron ve Putin’in toplantısı beş saat sürdü: Görüşmeler devam edecek
• Putin: ABD, Rusya’nın güvenlikle ilgili tasalarını görmezden geldi

Reuters

Diplomaside ağır hafta

Bu hafta ikili, üçlü ve dörtlü görüşmelerle diplomasi adımları ağırlaştırıldı.

Pazartesi günü, Fransa Ülke Yöneticisi Macron, Vladimir Putin ile Moskova’da görüştü. Almanya Başbakanı Scholz Washington’da Biden ile bir ortaya geldi. Slovakya, Avusturya, Almanya ve Çek Cumhuriyeti dışişleri bakanları da Ukrayna’nın başşehri Kiev’e gitti.

Salı akşamı ise “Weimar Üçgeni” Berlin’de buluşuyor.

Fransa, Almanya ve Polonya’dan oluşan ve kriz bölgelerinde üç ülke ortasındaki işbirliğini artırmak için tasarlanmış gevşek bir küme bu.

Birinci olarak 1991’de Polonya’nın komünist idareden çıkışına takviye vermek için kurulmuştu.

Polonya Ülke Yöneticisi Andrzej Duda, Fransa Ülke Yöneticisi Emmanuel Macron ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz’u bir ortaya getiren bu buluşma, memleketler arası krizlerin, bugün için Rusya-Ukrayna krizi, ülkelerin ve başkanların prestijini nasıl etkileyebileceğinin açık bir örneği.

Macron’un teşebbüsleri

Macron, AB’nin global varlığını güçlendirmenin ehemmiyetinden bahsederken bile Fransa’nın milletlerarası diplomatik sahnedeki pozisyonunu güçlendirmeye her vakit istekli görünmesiyle biliniyor, ve kimi AB önderleri tarafından bazen sevilmiyor.

Fakat Pazartesi günü Moskova’ya gitmeden evvel Macron; Londra, Washington ve Brüksel ile görüştü. Konuştuğum AB diplomatları, Macron’un ortamı yatıştırmaya yönelik teşebbüslerini onaylıyordu.

Fransa şu anda Avrupa Birliği periyot başkanlığını yürütüyor ve Macron, Moskova’ya “başarılı” bir ziyaretin, Nisan ayında Fransa’da yapılacak ülke yöneticisi seçimlerinde işe yarayacağını çok düzgün biliyor, şimdi adaylığını resmi olarak açıklamamış olsa da…

Toplantılarının akabinde Putin, görüşmelerin faydalı ve değerli olduğunu ve Macron’un kimi fikirlerinin “gerçekçi” olduğunu, daha sonraki ortak adımların temelini oluşturabileceğini söyledi.

• Almanya-Rusya münasebetleri neden gerildi?
• Almanya’da Ukrayna’ya tabanca gönderme tartışmaları, hükümeti zorluyor

Getty Images Olaf Scholz

Scholz’un pozisyonu

Almanya’dan Olaf Scholz hakkındaki ulusal ve memleketler arası kamuoyu pek de olumlu değil. Alman medyası, nispeten yeni olan başbakanın balayı devrinin, şimdiye kadar Ukrayna krizini ele alış biçimi nedeniyle artık sona erdiğini haykırıyor. Scholz, ülke içinde bir ikilemle karşı karşıya: Almanya’nın Rusya ile iş ve güç kontakları çok büyük ve Toplumsal Demokrat Partisi, Moskova ile alakalar konusunda bölünmüş olmasıyla biliniyor.

Scholz, Alman parlamentosundaki durumu nedeniyle de zayıf. Çok az bir farkla başbakan oldu. Kendisi ve en yakın danışmanı Avrupa tutkunu ve Transatlantikçi olarak bilinse de dikkatli davranması gerektiğini hissediyor.

Selefi Angela Merkel, kriz durumlarında dünya sahnesinde hürmet görürken, Olaf Scholz olsa olsa tereddütlü bir izlenim bıraktı. En makus ihtimalle Almanya, Ukrayna krizi sırasında kimileri tarafından güvenilmez bir müttefik olarak tasvir edildi.

AB’nin en varlıklı ve en güçlü ulusu, 2014’teki Kırım krizinden bu yana yaklaşık 2 milyar dolar ile Ukrayna’yı istikrara kavuşturmaya yardımcı olan en büyük tek bağışçı olduğu için artık savunmacı bir formda övünüyor.

Lakin Rusya ile mevcut gerginlikte, Başbakan Scholz’un Moskova ve Kiev ziyaretleri gelecek hafta başlıyor.

Polonya ne durumda?

Polonya şu anda Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT) periyot başkanlığını yürütüyor.

İstekli bir NATO üyesi ve Transatlantikçi olan Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki, Rusya’yı çok güzel bilen bir ülke olarak Polonya’nın Rusya ve jeopolitik niyetleri konusunda Batı’ya rehberlik edebileceğini ve tavsiyelerde bulunabileceğini söyledi.

• AB ‘Polonya’ya yaptırımlar masada’ diyor, Varşova birliği ‘şantaj yapmakla’ suçluyor
• Polonya’da AB’den ayrılık tasaları birlik yanlılarını sokaklara döktü

Polonya, kuzeydoğuda Rusya’nın Kaliningrad bölgesi, batıda Almanya ve güneyde AB üyesi Slovakya ve Çek Cumhuriyeti ile hudut komşusu.

Bu nedenle kendisini iki çok farklı dünyayı, doğu ve batıyı birbirine bağlayan ve anlayan bir ülke olarak görüyor.

Polonya’nın Rusya-Ukrayna krizinde oynadığı görülen rol, muhtemelen Varşova’yı rahatlatıyor.

Basını manipüle etme, azınlıkların ve bayanların haklarına hürmet duymama yahut bağımsız bir yargıyı garanti edemem savlarıyla demokrasisi geri adım atan bir ülke olarak AB içinde ve dışında makus bir ün kazanıyordu.

Polonya bu suçlamaları reddediyor. Uzun vakittir AB ile “hukukun üstünlüğü” prensibi konusunda çatışmalı bir devirden geçiyor.

Bu, Rusya-Ukrayna gerginliği konusundaki gelişmelerden bağımsız olarak devam edecek olan AB içi bir gayret olarak görülebilir.

AB-ABD tansiyonları de büyük teknoloji şirketleri ve NATO finansmanı konusunda kaynamaya devam edecek.

AB, Brexit sonrası İngiltere ile Kuzey İrlanda konusundaki farklılıklarını çözmekten de epey uzak.

Kremlin ile ilgili ortak telaşlara karşın, Batılı müttefikler ortasındaki mevcut birlik görünümünün devamı konusunda kimse garanti veremiyor.