Ukrayna Krizi: ABD ve AB, Rusya’nın güç kartına karşı hangi adımları atıyorlar?

Rusya-Ukrayna ortasında aylardır süren ve artık Batı-Rusya tansiyonuna dönüşen buhranı, mümkün bir askeri çatışma boyutunun yanı sıra tüm Avrupa kıtasını etkileyebilecek “enerji” boyutuyla da gündemdeki yerini muhafazaya devam ediyor.

Tüm kıta ülkelerini ve milletlerarası güç piyasalarını ilgilendiren güç boyutu, kısa ve uzun vadeli olmak üzere iki açıdan Batı’yı kaygılandırıyor: Rusya’nın doğal gaz satışını jeopolitik bir tabanca olarak kullanması ve 2009 yılında yaptığı üzere Ukrayna üzerinden Avrupa’ya gaz akışını kesmesi mümkünlüğü. İkinci olarak da Avrupa kıtasının güç tedarikinde Rusya’ya olan tam bağımlılığının sürüyor olması.

Rusya, Ukrayna ile yaşadığı ikili sıkıntılar nedeniyle 2006-2009 yılları ortasında doğal akışını birden fazla kez kesmiş, bilhassa kış aylarında yaşanan bu kesintilerle Avrupa kıtasında hem meskenlerin ısıtılması hem de endüstride kullanım açısından problemlere yol açmıştı. Avrupa o tarihten bu yana Rus gazına bağımlılığı azaltmayı gündemine almış fakat bilhassa Almanya’nın farklı yaklaşımı nedeniyle meseleye kapsamlı bir tahlil getirememişti.

Moskova’dan Avrupa’nın dertlerini giderecek bir açıklamanın gelmemiş olması ve Ukrayna’ya dönük askeri operasyon kartının da masada olması tasaları artıran bir öge olarak bedellendiriliyor.

Bu istikamette kayda geçen tek açıklamayı Rusya’nın BM nezdindeki Büyükelçisi Vasily Nebenzia 1 Şubat günü gazetecilerin sorularını yanıtlarken yapmıştı.

Rus Büyükelçi, “Rusya sağlam bir tedarikçidir ve ortaklarını hiçbir vakit hayal kırıklığına uğratmamıştır” sözlerini kullanırken, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in sözcüsü Dimitry Peskov da Aralık ayı sonlarında yaptığı bir açıklamada, Rusya’nın “on yıllardır olduğu üzere kontratlardan doğan yükümlülüklerini yerine getirmeye devam edeceğini” kayda geçirmişti.

ABD-AB güç işbirliğinde yeni bir süreci başlatacaklar

Moskova’nın bu bildirilerinin Batı’da inandırıcı bir tesir yaratmadığı gözleniyor. Bilhassa son bir haftada ABD ve Avrupa başşehirlerinde artan güç diplomasi, kısa ve uzun vadede yaşanabilecek sıkıntıların tahlili için yeni adımların atılacağını gösteriyor.

Bu sürecin en değerli adımlarından biri 7 Şubat’ta Washington’da gerçekleşen ABD-AB Güç Kurulu toplantısında atıldı.

Blinken ve Borell

ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken ve AB Dış Siyaset ve Güvenlikten Sorumlu Yüksek Temsilci Josep Borrell başkanlığında gerçekleşen toplantı sonunda yayımlanan ortak açıklamada, Rusya’nın güç kaynaklarını bir tabanca olarak kullanmasının kabul edilemeyeceği vurgulandı ve muhtemel bir gaz kesintisi durumunda global sıvılaştırılmış gaz (LNG) piyasasının ek kaynak üretmesi ve kaynak çeşitliliğinin sağlanması konusunda birlikte çalışılacağı bildirildi.

Blinken, ortak basın toplantısında, Rusya’nın 2009’da gazı kesmesi nedeniyle insanların soğuktan öldüğünü, iktisatların olumsuz etkilendiğini anımsatırken, “Bunun olmasını önlemeye ve Rusya’nın Avrupa’ya doğalgaz arzını hali hazırda olduğundan daha fazla kesmeyi seçmesi halinde, güç arzı ve fiyatları üzerindeki etkiyi azaltmaya kararlıyız” açıklamasını yaptı.

Amerikan Dışişleri Bakanı, hükümetlerle ve değerli üreticilerle üretim ve dağıtım kapasitesinin artırılması ve Rusya’nın kesintiyi artırması durumunda güç kaynaklarının nasıl daha yeterli paylaşılabileceği konusunda çalışmaların arttığını da kaydetti.

ABD Lideri Joe Biden da Beyaz Saray’da görüştüğü ve daha çok Nord Stream boru sınırının geleceğini konuştuğu Almanya Başbakanı Olaf Scholz’e, gaz külfeti yaşanması durumunda dünyanın en değerli üreticilerinden olan ABD’nin daha fazla LNG tedarik edeceği garantisini verdi.

• Biden’ın sona erdirmekle tehdit ettiği Kuzey Akım 2 sınırı neden tartışılıyor?
• Macron ve Putin toplantısına masa damga vurdu: “İki dünyanın boşanmasını temsil ediyor”
• AB, Rusya’ya yaptırım hazırlığı yaparken diplomasi uğraşlarını da ağırlaştırıyor
• AB, Rusya’ya bağımlılığı azaltmak için Azerbaycan’dan daha fazla doğal gaz satın almak istiyor
• Biden, Rusya’ya yeni yaptırımlar gelmesi halinde Katar’dan Avrupa’ya doğalgaz dayanağı istedi
• Kuzey Akım 2 boru sınırı Ukrayna-Rusya krizini etkileyebilir mi?

Rusya gazı kesebilir mi?

Bu garantiyi veren Biden’a nazaran Moskova’nın Avrupa’ya doğal gaz akışını kesmesi mümkün görünmüyor.

Biden, “Burada herkesin unuttuğu şey, Rusya’nın o gazı ve petrolü satması gerekliliği. Rusya’nın bütçesinin değerli bir kısmı için hakikaten ihraç etmeleri gereken tek şey bu. Ve şayet sahiden kesilirse, o vakit onlar da bundan çok makûs yaralanacaklar ve onlara da sonuçları olacak. Bu yalnızca tek taraflı bir yol değil” açıklamasını yaptı.

Biden, yaptırımın yalnızca doğal gaza değil çok daha geniş bir ekonomik alanı etkileyecek biçimde olacağını, bunun da tüm Rus iktisadına, finans sistemine ve ticaretine olumsuz tesir edeceğini kayda geçirdi. Rusya resmi sayılarına nazaran, ülkenin petrol ve doğal gaz ihracatı bütçenin yaklaşık yüzde 36’sını oluşturuyor.

Rus Merkez Bankası sayılarına nazaran, Rusya’nın toplam ihracatı 2021’de 498,8 milyar dolar oldu. Bu satışın 110,2 milyar doları ham petrol, 68,7 milyarı petrol eserleri, 54,2 milyar doları boru çizgisiyle doğal gaz satışı ve 7,6 milyar doları da LNG satışından gerçekleşti.

Milletlerarası Güç Ajansı (IAE) Lideri Fatih Birol da Biden üzere düşünüyor. İngiliz Guardian gazetesine açıklamalarda bulunan Birol, Rusya’nın gazı kesmesinin Avrupa’da sarsıntı tesiri yaratacağını lakin bunun Rusya’ya da önemli ekonomik sonuçları olacağını öngörüsünü lisana getirdi.

Birol, “Gaz tedarikinin sağlanamaması, Rusya’nın sağlam bir ortak olarak prestijini sarsacak ve bu da tektonik bir değişim olacaktır. Rusya bir tehdit olarak görülecek ve bunun Avrupa ekonomileri için geniş kapsamlı sonuçları, lakin Rusya için daha da fazla sonuçları olacaktır. Avrupa, güç kaynaklarını çeşitlendirip Rusya’dan ayrılma stratejisini seçebilir” görüşünü savundu.

Rusya’nın Avrupa’ya tedarikinde geçen yıllara oranla yüzde 25 oranında bir azalma olduğunu anımsatan güç uzmanı, bu süreçte iki ayın çok değerli olduğunu, Rusya’nın dış siyasette atacağı adımların bu alandaki gelişmeleri de etkileyeceğini kaydetti.

Washington’dan Nord Stream 2 uyarısı

Biden-Scholz görüşmesine damga vuran bahis ise Rusya’nın askeri bir adım atması durumunda yüzde 90’ını tamamlanan ve yaklaşık 10 milyar dolara mal olan Nord Stream 2 doğal gaz boru sınırının yaşama geçmeyeceği tarafındaki ABD tehdidi oldu.

Alman iktisadı ve halkı için önemli bir ehemmiyeti bulunan Nord Stream 2 projesi ile yılda yaklaşık 55 milyar metreküp doğal gazın birbirine paralel uzanan 1230 kilometre uzunluğundaki iki sinirle ülkeye ulaştırılmasını hedefliyor.

Rusya’nın en büyük güç şirketi Gazprom’un inşa ettiği projenin askıya alınmasının hem şirket hem de Rusya açısından sonuçları olacağı hesap ediliyor.

Biden, Scholz ile ortak basın açıklamasında, “Eğer Rusya işgal ederse, yani tankları ve askerleri Ukrayna hududunu yine geçerlerse, Nord Stream 2 diye bir şey bundan sonra olmayacak. Buna bir son vereceğiz” sözlerini kullanarak buhranın askeri bir etaba geçmesi durumunda Berlin’in ne diyeceğinin de çok değeri olmayacağı bildirisini verdi.

AB’nin uzun vadeli tahlili ‘yeşil enerji’

Washington’da temaslarda bulunan hem Scholz hem de Borrell’in yaptığı açıklamalar, AB’nin kısa vadeli olarak ABD, Azerbaycan, Katar ve Norveç üzere ülkelerden daha fazla boru çizgisi, doğal gazı ve LNG almak üzerine kurulduğunu lakin uzun vadede yeşil güç dönüşümün öne çıkacağını gösteriyor.

“Ekonomilerimizi yüzde yüz modernize etmemiz gerek,” diyen Scholz, Avrupa’nın karbon fosilleri terketmiş sıfır emisyona ulaşacak bir dönüşüm içinde olduğunu, hasebiyle 2050’den evvel Rus gazına ihtiyacın sonlanacağı bildirisini verdi.

Borrell de Avrupa’nın petrolde yüzde 97, doğalgazda yüzde 95, kömürde yüzde 70 oranında dış kaynaklara bağımlı olduğunu, yalnızca bu sayıların bile kıta ülkelerinin yenilenebilir kaynaklara yönelmesi gerekliliğini ortaya koyduğunu belirtti.