Nafaka düzenlemesi: “Yoksul bayan daha da yoksullaşacak”

Bugün basına yansıyan bilgilere nazaran, Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, 2016’dan bu yana gündemde olan yoksulluk nafakasında değişiklik öngören taslağı incelemeye aldı. Hazırlanan taslak hayata geçerse, evlilik müddetine nazaran yoksulluk nafakası ödenecek. Lakin bayan örgütleri, taslağın mağduriyetleri pekiştireceği görüşünde.

Meclis’e sunulması beklenen 6. Yargı Paketi’nde yoksulluk nafakasına yönelik düzenleme de yer alacak. Taslağa nazaran, iki yılın altındaki evliliklerde 5 yıl, beş yılın altındaki evliliklerde 7-8 yıl, 5 ila 10 yıl ortasındaki evliliklerde ise 12 yıl nafaka verilmesi planlanıyor. Maddi aksiliklerin devam etmesi durumunda ise bayanın ve 2-3 yıl daha nafaka alabileceği konuşuluyor. Eşitlik İçin Bayan Platformu (EŞİK) gönüllüsü avukat Yelda Koçak’a nazaran, basına yansıyan taslak, nafaka hakkının gasp edilmek istendiğini ortaya koyuyor. “Erkekler evliyken çalıştırmadıkları, okutmadıkları, erken yaşta evlendirdikleri bayanların boşandıktan sonra da mesken içi emeklerinin karşılığı olan nafakayı artık bayanlara ödemek istemiyorlar” diyor.

Süresiz olması gerektiğine dair Yargıtay kararları var

Hükümet tarafından başlatılan nafaka tartışmasında erkeklerin “süresiz” nafaka ödeyerek mağdur olduğu tez ediliyor. Lakin kanunda nafakanın “süresiz” ödeneceği yer almıyor. Uygar Kanunu’nun 175. hususu, “Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak şartıyla geçimi için öbür taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir” diyor. Nafakanın kaldırılacağı haller ise 176. unsurda düzenleniyor. Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı’ndan avukat Ceren Akkaya, “Hiç kimse yoksuluk nafakasıyla varlıklı olmuyor, bu esasen kanunun ruhuna aksi. Hiç kimse nafaka ödeyerek fakirleşmiyor da” diyor. Yelda Koçak ise erkeklerin nafaka mağduriyeti yaşadığı argümanlarını, “Bir gün evli kaldı, ömür uzunluğu nafaka aldı’ kıssalarının hiçbir gerçekliği ya da istatistik karşılığı yok. İstisnanın da istisnasıdır lakin bunu mazeret edilerek bayanların yoksulluk nafakasına el uzatılıyor” kelamlarıyla eleştiriyor.

Yoksulluk nafakasının süresiz olması gerektiğine dair Yargıtay kararları var. İstanbul Barosu Bayan Hakları Merkezi’nin düzenlediği “Nafaka Çalıştayı”nın sonuç bildirgesinde, yoksulluk nafakası konusunda yeni bir yasal düzenlemeye muhtaçlık olmadığı belirtilerek, “Yoksulluk nafakasının süresiz olmasının Anayasa’ya muhalif olmadığı Anayasa Mahkemesi tarafından karara bağlanmıştır. Yargıtay kararları da yoksulluk nafakasının süresiz olması gereğini ortaya koymaktadır” deniliyor.

“Kimse yoksulluk nafakasıyla güçlü ya da yoksul olmuyor”

Yoksulluk nafakasında değişiklik yapılması birinci olarak 2016 yılında “Aile Bütünlüğünü Olumsuz Etkileyen Ögeler ile Boşanma Olaylarının Araştırılması ve Aile Kurumunun Güçlendirilmesi İçin Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Maksadıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonu” raporu ile gündeme getirilmişti. Aile Üst Kurumu ile Adalet Üst Kurumu’nın 2018 yılında düzenlediği nafaka çalıştayında nafaka mağduru olduğu argüman edilen erkeklerin sayısı da dahil olmak üzere bahis hakkında rastgele bir data paylaşılmamıştı. Avukat Ceren Akkaya da, iktidar kanadından yapılan açıklamaya nazaran, Türkiye’de nafakaların yüzde 66’sı ödenmediğini hatırlatarak, nafakaya ait ayrıntılı data olmadığına dikkat çekiyor.

“Nafakalara dair data önümüze konsun, bunun üzerinden konuşalım diyoruz. Bu türlü bir data alamadığımız için kimi sivil toplum kuruluşları çalışma yaptı. Ankara Bayan Dayanışma Vakfı’nın çalışmasına nazaran, ödenen nafaka ortalaması 370 lira TL ki bu nafakaların birçoklarını çocuklar için ödenen iştirak nafakası oluşturuyor.”

Hükümet bayan örgütleriyle görüşmedi

Bayan hakları savunucuları, nafaka düzenlemesinin bayan hakları açısından geriye gidiş demek olacağı ve hak kaybına yol açacağı konusunda yıllardır uyarıyor. Nafaka Hakkı Bayan Platformu, 2019 yılında yaptığı imza kampanyasında siyasetçilere davette bulunarak, “Tek seçenek olarak evlilik sunulduğu için meslek sahibi olamamış yahut meslek sahibi olsa dahi çalışmasına müsaade verilmediği yahut meskenin tüm yükü üzerine bırakıldığı için mesleğini icra edememiş bayanların bir nebze de olsa hayata tutunmasına imkan veren yoksulluk nafakasını sınırlama teşebbüslerinden uzak durmaya çağırıyoruz” demişti. Hükümet nafaka düzenlenmesi sürecinde bayan örgütleriyle bir ortaya gelmedi.

“Değişiklik yapılması için ortada münasebet yok”

Bayan hakları savunucuları, yeni düzenleme ile fakir bayanların daha da mağdur olacağı konusunda telaş duyuyor. Avukat Ceren Akkaya, bayanların evlendikten sonra mesken ve çocuk bakımını üstlenmeleri nedeniyle çoğunlukla istihdamdan koptuğunu belirterek, “Her ne kadar kanun cinsiyetsiz olarak yoksulluğa düşme ibaresi koysa da bayanların boşanmayla bir arada fakirleştiğini görüyoruz” diyor. Bayanların ekseriyetle şiddet nedeniyle boşandığını hatırlatan avukat, birden fazla bayanın “Nafaka istersem boşanma süreci uzayacak” diye düşündüğünü, hasebiyle nafakadan feragat eden bayanların sayısının az olmadığını, feragat etmeyenlerin de nafakanın tahsiliyle ilgili problemler yaşadığını lisana getiriyor.

“Mor Çatı’ya gelen birinci sorulardan biri şu oluyor: ‘Bu şiddet ortamından çıkmak için ekonomik olarak kendimi teminata alabilir miyim?’ Artık, ‘Şu kadar yıl alabilirsiniz ve bunu da hâkim takdir edecek duruma göre’ mi diyeceğiz?”

EŞİK’ten Yelda Koçak da maddi olarak zorlanan bayanların daha da güç duruma düşeceği kanaatinde… “Yoksul bayan daha da fakir ve çaresiz bırakılacak. Ne kadar şiddet görse de o evlilikten ya çıkmayacak ya da erkeğe rastgele bir yükümlülük getirmeden bu evlilik birliğinin içerisinden çıkacak” diyor. Mor Çatı’dan Ceren Akkaya ise nafaka sıkıntısının dört yıldır gündem olması nedeniyle yargıçlarda halihazırda nafaka çekingenliği olduğunu, mahkemelerde nafakayı müddetle sınırlama eğilimi gördüklerini yani nafaka tartışmasının bayanları olumsuz tarafta etkilemeye başladığını tabir ediyor. Bayan hakları savunucularına nazaran, nafaka konusunda kanunda değişiklik yapılması için ortada rastgele bir münasebet yok. Yelda Koçak, “AKP, bir küme ‘azgın azınlık’ diye tarifleyebileceğimiz erkeklerin talebini kabul etmek için bayanların ve çocukların nafaka hakkına göz dikiyor” diyor.

Burcu Karakaş

©Deutsche Welle Türkçe