Almanya’da cumhurbaşkanlığı seçimi: Partili midir, sarayda mı oturur, maaşı ne kadar?

Almanya’da bugün cumhurbaşkanlığı seçimi yapılacak. Federal vekiller ile eyaletlerin yolladığı delegelerin belirleyeceği seçim nasıl yapılıyor, ülke yöneticisi ne kadar maaş alır, sarayda mı oturur, partili midir?

Almanya’da bugün cumhurbaşkanlığı seçimi yapılacak. Ülkede devletin en üst seviye temsilcisi, öteki bir deyişle “1 Numarası” olarak maddede yer alan ülke yöneticisi nasıl seçiliyor ve hala bu misyonu yürüten Frank-Walter Steinmeier’in tekrar seçilmesi mümkün mü?

Son sorudan başlamak gerekirse; Evet, hala bu misyonda bulunan eski Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier’in seçilmesine kesin gözüyle bakılıyor, gerçekten Toplumsal Demokrat Parti kökenli Steinmeier’in adaylığı pek çok parti tarafından da destekleniyor. Geçen sonbaharda yapılan seçimlerle muhalefete düşen Hristiyan Demokrat Birlik (CDU) ve onun kardeş partisi Hristiyan Toplumsal Birlik (CSU) bile Steinmeier’i desteklediklerini açıkladılar.

Böylelikle Frank-Walter Steinmeier, hükümette olan Toplumsal Demokrat Parti (SPD), Yeşiller ve Hür Demokrat Parti (FDP) ile ana muhalefeti oluşturan Hristiyan Birlik (CDU ve CSU) ittifakı tarafından destekleniyor. Münasebetiyle da seçimlerin favorisi. Çünkü SPD’nin 391, Yeşiller’in 233, FDP’nin 154, Hristiyan Birlik ittifakını oluşturan CDU ve CSU’nun da 445 delegesi bulunduğu dikkate alınırsa Steinmeier’in ikinci vazife devri için salt çoğunluğu sağlaması kesin görünüyor.

AfD’nin CDU’lu aday göstermesi ortalığı karıştırdı

Bir emekçi aileden gelen Steinmeier hukuk okudu ve cumhurbaşkanlığı öncesinde müsteşarlıktan dışişleri üst kurumuna çok sayıda misyonda bulundu. Lakin Steinmeier tek aday değil. Son seçimlerde parlamentoya girmeyi kıl hissesi başaran Sol Parti, yeniden geleneğini bozmadı ve bu sefer de yoksullukla uğraştaki çalışmalarıyla tanınan bir hak savunucusunu, tabip Gerhard Trabert’i aday gösterdiğini açıkladı.

En çok tartışmaya neden olan isim ise İslam ve göç aykırısı, sağ popülist Almanya İçin Alternatif (AfD) partisinin adayı oldu. Hakikaten AfD bu sefer taktiksel bir adım attı ve kendi partisinden bir siyasetçiyi değil, Hristiyan Demokrat Birlik’ten (CDU) Max Otte’yi aday gösterdi. AfD, son yıllarda sağ popülist ve çok sağcı telaffuzları ile dikkat çeken CDU’lu Otte’yi aday göstererek, muhalefete düşen, Merkel’in partisi CDU’yu yalnızca yıpratmakla kalmadı, bir nevi alay da etmiş oldu. ABD ve Alman vatandaşı olan Otte’nin aday gösterilmeden evvel AfD’ye en az 30 bin euro bağış yaptığı da ortaya çıktı. CDU, Otte’nin partiden ihracı için soruşturma başlatırken, önlem hedefiyle onun sonucunu beklemeden üyeliğini süreksiz olarak da iptal etti.

Bir öteki aday da Hür Seçmenler’in (Freie Wähler) gösterdiği bayan astrofizikçi Stefanie Gebauer.

Adaylardan hangisi birinci iki tıpta salt çoğunluğu sağlarsa seçilmiş oluyor. Her iki tıpta da salt çoğunluğun sağlanamaması halinde kolay çoğunluğu elde eden aday ülke yöneticisi seçiliyor.

Ülke Yöneticisi partili mi?

Almanya’da cumhurbaşkanlığı için partiler kendi sıralarından kıdemli ve saygın siyasetçileri aday gösterdiği üzere siyaset dışındaki alanlarda başarılı olan ve kabul gören şahsiyetleri de aday yapabiliyor. Ülke Yöneticisi da beş yıllık bir periyot için federal vekiller ile eyalet parlamentolarına önerilen siyasetçi yahut sivil delegelerden oluşan bir seçiciler şurası tarafından seçiliyor.

Yasal düzenlemeler ülke yöneticisinın partili olmasını yasaklamıyor. Lakin şimdiye kadar bu misyonu üstlenen ve parti kökenli olan cumhurbaşkanları misyon müddetince tarafsızlık prensibi gereği parti üyeliklerini dondurmayı tercih etti. Ülke Yöneticisina ait Almanya Anayasası’nın 55’nci unsurunda ise onun federal yahut eyaletler seviyesinde hükümet üyesi olmaması, kamu hükmî kişiliğine sahip yasa koyucu bir organda yer almaması, cumhurbaşkanlığı dışında diğer hiçbir yerden maaş almaması, bir ticarethane işletmemesi, bir yerde maaşlı çalışmaması, bir şirketin idare yahut kontrol konseylerinde yer almaması kaide koşuluyor.

Ülke Yöneticisi sarayda mı oturur?

Almanya’da cumhurbaşkanlığının ofis olarak kullandığı iki yerleşkesi bulunmakta. Berlin’de Bellevue Sarayı’nı en son 1999’da cumhurbaşkanlık mühleti biten, Hristiyan Birlik ittifakı kökenli Roman Herzog konut olarak kullandı. Ona müteakip ülke yöneticisi seçilen, Türkiye kökenlilerin de kıymet verdiği siyasetçi Toplumsal Demokrat Johannes Rau periyodundan bu yana cumhurbaşkanlığı yerleşkesi konut olarak kullanılmıyor. Resmi yerleşke olan Bellevue Sarayı yalnızca resmi temaslar, kabuller, toplantılar ve ofis emelli kullanılıyor. Ülke Yöneticisi ise Berlin’in kent hududunda bulunan bir konutta kalıyor.

Ülke Yöneticisi’nın Berlin’deki yerleşkesi Bellevue Sarayı’nın yanı sıra Bonn’da da bir resmi yerleşkesi var, eski başkentteki yerleşkenin ismi Hammerschmidt Villası.

Her iki saray da yıllın muhakkak devirlerinde halkın ziyaretine açılıyor ve hatta orada çalışanların da iştirakiyle rehberli seyahatler düzenleniyor.

Almanya Ülke Yöneticisi ne kadar maaş alıyor?

Almanya’da 2020’de belirlenen hazine bütçesine nazaran ülkenin en üst seviye memuru olan ülke yöneticisi yılda yaklaşık 254 bin euro brüt maaş alıyor. İşçi ve gibisi masrafları için de ülke yöneticisina yıllık 78 bin euro ek masraf bütçesi ayrılıyor.

Vazifesi sonrasında yahut sıhhat sebepleriyle misyon müddetini tamamlamadan cumhurbaşkanlığından ayrılması halinde de yıllık gelirini almayı sürdürüyor, ek masrafları için ayrılan 78 bin euro hariç.

Ülke Yöneticisinın maaşı her türlü vergiye tabi olup net maaş olarak belirlenmiyor.

Ülke Yöneticisinı kim seçiyor?

Almanya’da ülke yöneticisi direkt halk tarafından seçilmiyor. Federal Meclis’te yer alan milletvekilleri ile tekrar onların sayısı kadar 16 eyalet parlamentosuna önerilen ve belirlenen delegelerden oluşan bir heyet ülke yöneticisinı seçiyor. Federal Meclis son seçimlerle de büyüyerek 736 vekil sayısına ulaştı. Bir o kadar da eyaletler tarafından belirlenen delege olduğu göz önünde bulundurulursa ülke yöneticisinı seçecek toplam delegeler şurası bin 472 bireyden oluşuyor.

Eyaletlerin belirlediği ve ülke yöneticisinı seçmek üzere Berlin’e gönderilen delegeler ortasında etkin yahut emekli siyasetçiler olduğu üzere sanatkarlar, bilim insanları, muharrirler, müzisyenler, sportmenler yahut personeller de olabiliyor. Bu sefer örneğin eski seçim bölgesi tarafından ülke yöneticisinı seçmek üzere delege olarak belirlenen eski Başbakan Angela Merkel de seçiciler konseyinde yer alacak. Onun dışında muharrir Saša Stanišić, oyuncu Fritzi Haberlandt, astronot Alexander Gerst, piyanist Igor Levit, tanınmış virologlar Sandra Ciesek ile Christian Drosten da var.

Almanya’da ülke yöneticisinı seçecek şuraya vekiller ve partiler Türkiye kökenli kişi ve şahsiyetleri de delege olarak öneriyor ve gönderiyor. Evvelki Ülke Yöneticisi Joachim Gauck’un seçici heyetine örneğin Solingen’de 1993 yılında ırkçıların düzenlediği kundaklamada beş aile üyesini kaybeden Mevlüde Genç giderek oy kullanmıştı.

Pazar günü yapılacak seçimlerde ise Federal Meclis’e farklı partilerden giren 18 Türkiye kökenli vekile ilaveten, eyalet parlamentolarında yer alan kimi Türkiye kökenli vekiller de oy kullanacak. Onlara ilaveten eyalet parlamentolarının teklifiyle seçilen delegeler ortasında çok sayıda sivil de var. Bunlar ortasında 8’i Türkiye kökenli 10 kişiyi katleden çok sağcı terör örgütü NSU’nun birinci kurbanı çiçekçi Enver Şimşek’in kızı Semiya Şimşek ve Hanau’da bir ırkçının 2020’de düzenlediği ve dokuz göçmen kökenliyi katlettiği hücumda oğlu Ferhat Unvar’ı kaybeden Serpil Pak Unvar da var. İlaveten NSU mağdurlarının avukatlarından Mehmet Daimagüler ile kendisi de çok sağcı tehditlere maruz kalan Frankfurtlu avukat Seda Başay-Yıldız da delege.

Kültür sanat ve bilim alanlarından da başarılı bayanların seçici heyette yer alacağı görülüyor. Korona aşısını geliştiren BioNTech’in kurucusu Dr. Hasret Türeci, ödüllü oyuncu Sibel Kekilli, Nürnberg Kliniği’nde ağır bakımda çalışan bakıcı Ayşe Kâfi ve daha pek çok Türkiye kökenli delege de ülke yöneticisi seçimlerinde oy kullanacak.

Sayısı bin 472 olan delegeler pandemi şartları nedeniyle bu sefer Federal Meclis’in büyük salonunda değil, tekrar meclise ilişkin olan Paul Löbe Binası’nın farklı katlarına dağılarak oy kullanacaklar.

Elmas Topcu

©Deutsche Welle Türkçe