Virüse tuzak kuran ilaç geliştiriyorlar; tüm varyantlarda tesirli olacak

 ABD Connecticut Üniversitesi Tıp Fakültesi İmmünoloji Kısmı Öğretim Üyesi ve Jackson Laboratuvarı Enstitüsü Baş Araştırmacısı Prof. Dr. Derya Unutmaz, yaklaşık 1,5 yıldır üzerinde çalıştıkları yeni tip koronavirüs ilaç çalışmasının ayrıntılarını Demirören Haber Ajansı’na anlattı. Çalışmaya dair birinci makalenin önbasımının da yayınlandığını belirten Prof. Dr. Unutmaz, “Bu çalışmaya aslında 1,5 yıl evvel başladık. Konsept olarak bayağı vaktimizi aldı. Farklı bir yol geliştirmek istedik zira. Şu anda var olan olan ilaçlar iki kümeye ayrılıyor. Bir tanesi sentetik antikorlar ya da akıllı size füzeler dediğimiz monoklonal antikorlar. Lakin Omicron ile birlikte bunların birçok etkisiz hale geldi. Yalnızca bir tanesi şu anda hala tesirli. Öbür tip ilaçlar ise antiviraller. Yani hücrenin içine girdikten sonra virüslere tesir eden ilaçlar. Bunlardan da iki tane en kıymetlisi mlnupiravir ve paxlovid, bunlardan virüsün kaçması biraz daha sıkıntı. Biz yalnızca şu anki varyantlar için değil, gelecekte çıkabilecek tüm varyantları karşılayabilen bir savunma sistemi oluşturmak istedik” dedi. 

“HÜCREYE BAĞLANDIĞINI SANIYOR LAKİN BİZİM MOLEKÜLÜMÜZE BAĞLANIYOR”

Yeni tekniklerinde virüsün yüzeyindeki çıkıntılı kısımlar, yani anahtar kısmı olan spike (başak) protenini hedeflediklerini anlatan Prof. Dr. Unutmaz, şunları söyledi: “Virüsün yüzeyindeki çıkıntılı kısımlar anahtar kısımlar yani başak proteini, hücrenin yüzeyindeki Ace-2 denilen reseptöre bağlanıyor. Ace-2 de kilit vazifesi görüyor. Virüs başak proteini ile bu kilidi açıyor, hücrenin içine giriyor ve sonra da kendisini replike ediyor (kopyalıyor). Hücrenin içine girdikten sonra çoğalırken olağan ki yüzeydeki proteinden de (başak proteini) sentez ediyor virüs. Bu proteinin, yani bu anahtar proteinin bir kısmı da hücrenin yüzeyinde oluşabiliyor. Biz bu iki tarafı kendi avantajımıza nasıl çevirebiliriz diye bu sistemi geliştirdik açıkçası. Birincisi, bu hücre yüzeyindeki kilidi (Ace-2), sentetik biyoloji prosedürleri ile diğer bir antikorla birleştirdik. Yani bu kilit, hücrenin yüzeyinde olacağına antikorun yüzeyinde gözüküyor. Böylelikle virüse tuzak kuruyoruz, virüs hücreye bağlandığını zannediyor lakin bizim bu geliştirdiğiniz sentetik moleküle, yani antikora bağlanıyor. Bu formda de birinci etapta daha virüsün hücreye girmesini bir ölçü önlemiş oluyoruz.”

“YENİ MUTASYONLARDA DAHA GÜÇLÜ ANTİKOR OLUŞTURACAK”

Prof. Dr. Unutmaz, bu yeni yolun, virüste yeni mutasyonlar olması durumunda daha güçlü antikorlar oluşturan bir dizayn olduğunu da anlatarak “Virüsün hücrenin yüzeyindeki bu kilide bağlanma zaruriliği olduğu için, virüs kendisini geliştirdikçe, yani yeni mutasyonlar epeyce o kilide daha yeterli bağlanmasını sağlıyor. Örneğin Omicron’da bu biçimde onlarca mutasyon var ve bu da insan hücresindeki Ace-2 reseptörüne daha yeterli bağlanmasını sağlıyor. Bu sayede bizim oluşturduğumuz o tuzak sentetik molekül de daha düzgün çalışıyor aslında. Zira zati onun da yüzeyinde tıpkı kilit kısmı varö dedi. Bu sentetik molekülün tıpkı vakitte virüsü lazerle etiketlemiş üzere “mimleyerekö bağışıklık sisteminin hafıza hücreleri olan T hücrelerine de virüsle enfekte olmuş hücreyi haber verebildiğini anlatan Prof. Dr. Unutmaz, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Arkadaki savunma sistemimize yani T hücrelerimize, bağışıklık ordumuzun keskin nişancılarına virüsün nerede olduğunu haber veren bir sistem sağlıyoruz. Bunun içinde (virüs) hücrenin içine girdikten sonra o hücrenin tespit edilebilmesi lazım. Tekrar tıpkı bu sentetik molekül ile biz o hücreleri bir manada etiketlemiş oluyoruz. Yani diyoruz ki, şu hücrenin içinde virüs var, T hücrelerine haber veriyoruz; bu sentetik molekülün art tarafında da bir antikor var T hücrelerine bağlanıyor ve bu formda bir yerde köprü vazifesi görerek hangi hücrede virüs olduğunu T hücrelerine haber veriyor. T hücreleri de virüsle enfekte hücreyi bulup yok ediyor.” 

“KANSER TERAPİLERİNDEN İLHAM ALDIK”

Kanser immünterapisinden ilham alarak bu ilaç adayını geliştirdiklerini anlatan Prof. Dr. Unutmaz, kelamlarını şöyle noktaladı: ” Aslında bu teknikleri biz kanser immünoterapisinden ilham alarak yaptık. Zira orada da çok benzeri bir strateji var. Hücreleri Car-T denen bir düzenekle programlıyorsunuz, kanser hücresini etiketliyorsunuz, T hücresine işaret ediyorsunuz kanser hücresini tanımasını ve öldürmesini sağlıyorsunuz. Biz burada kanser hücresi yerine, virüsle enfekte olmuş hücreyi etiketlemiş ve onu yok etmiş oluyoruz. Şu anda laboratuvar sürecini tamamladık, hayvan deneyleri, preklinik deneylere geçiyoruz. Alışılmış fareler üzerinde deneme yapacağız, bakalım farelerde de önleyebilecek miyiz tıpkı düşündüğümüz üzere. Natürel ki rastgele bir yan tesiri olabilir mi, onlara da bakmak gerekiyor. Ondan sonra faz çalışmalarına başlanması gerekiyor. Olağan bu virüs hepimizi çok şaşırtıyor. Omicron hiç beklemediğiniz bir varyanttı, ileride orijinal bir varyant daha çıkabilir, daha ölümcül olabilir, virüs kendisini çok daha süratli bir biçimde değiştirebilir. Bunlara karşı hazırlıklı olmamız gerektiğini düşündük.”