Avrupa Konseyi’nin Kavala kararı ne manaya geliyor, Türkiye’yi neler bekliyor: “Tahliye ve beraatten öbür yol yok”

“Türkiye’nin önünde yalnızca iki yol var, evvel tahliye, sonra beraat”

-Dışişleri Üst Kurumu, Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi’nin kararıyla ilgili olarak sert bir açıklama yaptı. Bakanlık tezlerinde haklı mı, Türkiye’nin savunmalarına neden prestij edilmiyor?

Dışişleri Üst Kurumu’nın açıklamasında, uygulanmayan yüzlerce AİHM kararı olmasına karşın Kavala belgesi için bilhassa bu uygulamanın yapıldığı belirtiliyor. Bunun nedeni, AİHM’nin Kavala hakkında verdiği karar. Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 18. hususundan mahkum edildi Kavala evrakında. Memleketler arası bir mahkeme, böylelikle, Türkiye’nin Kavala’yı siyasi nedenlerle, susturulmak için tutuklandığını karar altına almış oldu. Bu husus, çok nadiren uygulanan bir unsur. Bugüne kadar bu unsurdan verilmiş yalnızca 21 tane ihlal kararı var. İkisi Kavala ve Demirtaş belgelerinde Türkiye aleyhine verildi. AİHM, çok nadiren yaptığı bir yorum yapıp, bu kararın gereğinin lakin Kavala’nın hür kalması ve beraat etmesiyle yerine getirilebileceğini belirtti. Türkiye’ye böylelikle bir yükümlülük getirildi. Yani yalnızca tahliye ile de kararın gereği yerine gelmiş olmuyor. Tahminen Türkiye’ye nefes aldırır fakat beklenti beraat etmesi. Siyasi nedenlerle bu kişinin cezalandırılamayacağı karar altına alınmış durumda.

-Bu süreç nasıl başladı, daha evvel Avrupa Kurulu bu süreci hiç işletti mi?

Kavala hakkındaki AİHM kararı, Mart 2020’de katılaştı. Devletin öncelikli adımı Kavala’nın hür bırakılması olmalıydı. Fakat Mart 2020’den bu yana tahliye kararı verilmediği için Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi de bu yola girmeye karar verdi. Daha evvel Avrupa Kurulu tarihinde bu süreç yalnızca muhalif bir siyasetçinin tutuklanması ve AİHM kararına karşın hür bırakılmaması nedeniyle Azerbaycan için verilmişti. Artık de Türkiye için bu süreç başladı. Türkiye ise bu süreçte daima birebir argümanı kullandı. Kavala, belirtilen hatalardan tahliye oldu fakat sonra farklı kabahatten tutuklandı dedi. Bakanlar Komitesi bunu ikna edici bulmadı. Esasen 18. husus şöyle bir husus, ‘siyasi nedenli’ denilen tutuklamanın bütün sonuçlarının ortadan kalkmasını gerektiriyor. Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi de diyor ki ‘Kavala iki kere daha tutuklandı. Zira hür bırakmak istemiyorlardı. Siyasi saikle bu yola girildi. Asıl gaye özgür bırakılmaması…’ Israrla tahliye edilmediği için bu noktaya gelindi.

-Bugün tahliye edilse sonuç değişecek miydi?

Bugün özgür bırakılsa AİHM kararı bir manada yerine getirilmiş sayılacaktı. Bu kere beraat etmesi beklenecekti. Fakat AİHM’ye sevk edilmeden bekleme kararı alınabilirdi. Bu ihtarlar daha evvel Türkiye’ye iletildi ve bugün en sonunda bu noktaya gelindi. Aslında komite açısından çok süratli bir süreç bu. Daha uzun vakte da yayılabilirdi lakin Bakanlar Komitesi bunu çok süratli bir biçimde gündeme aldı ve üçte iki oy çokluğu sağlandı.

-Şimdi ne olacak?

Bu belge AİHM’ye gidecek. İhlal prosedürü resmen başladı. Bundan sonrası ise çok belgisiz. Ne olacağını göreceğiz ve yolda öğreneceğiz. İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Büyük Daire bakacak bu belgeye. Yanlış bilinen bir durum var. Güya AİHM, Kavala belgesine yine bakacak üzere algılanıyor. Hayır. AİHM, yalnızca evvelki AİHM kararının uygulanıp uygulanmadığına teknik olarak bakacak. Yerine getirilip getirilmediğine… Evrakın içeriğine girilmeyecek. Yalnızca yöntem değerlendirmesi denebilir buna. Kriteri de 2 Şubat 2022’ye kadar yaşananlar olacak.

-Kavala, bu kademede tahliye edilse bile karar çıkacağı manasına mı geliyor bu?

Evet. Azerbaycan mesela bu etapta tahliye kararı vermişti. Ancak AİHM tekrar ihlal kararı almıştı. AİHM, yalnızca ihlal kararını veriyor. Yaptırıma ise Bakanlar Komitesi karar veriyor. O belgede tahliye çıkınca, Bakanlar Komitesi yaptırıma gerek görmemişti. Bir de Azerbaycan örneğinde 14 ay sonra karar vermişti AİHM. Kavala için bu sürecin nasıl işleyeceğini göreceğiz. Ancak o davada Büyük Daire’nin birinci karar olması nedeniyle temel unsurları belirlemesi gerekiyordu. Artık unsurlar bariz. Bu kadar uzun sürmemesi bekleniyor. Fakat sonuçta Büyük Daire kararı.

-Kavala’nın hür kalması ya da tutukluluğunun sürmesi yaptırım sürecini nasıl tesirler?

Diyelim ki hür bırakıldı bu karar çıkana kadar. O vakit da büsbütün meçhul. Lakin AİHM, 2 Şubat 2022’ye kadar tahliye edilmedi diyerek ihlal kararı verebilir. Bakanlar Komitesi ise yaptırım kararı almayabilir. Sonuçta Kavala evrakında ne olursa olsun, Bakanlar Komitesi tekrar bakacak. Diyelim ki AİHM ihlal kararı verdi, Kavala da tahliye edilmedi. Artık yaptırım sıkıntısı gündeme gelecek.

-Hangi yaptırımlar kelam konusu olabilir?

Bunun tarihte rastgele bir örneği yok ve düzenlemelerde de açıklık yok. Bir dizi yaptırım sıralanıyor yalnızca. Çeşitli kurumlarda Türkiye’nin oy hakkının askıya alınması olabilir. Kurul üyeliğinin askıya alınması ya da Avrupa Kurulu üyeliğinden çıkartma kelam konusu olabilir.

-Kavala karar giyerse artık tutuklu statüsü kalmayacak. Bu durumda nasıl hareket edilir?

Bu ortada Kavala hükümlü hale gelebilir. Tahliyesi mümkün olmayabilir. Bu da bir şey değiştirmeyecek. Zira tahliye de kâfi değil zati. Beraat etmediği sürece bu yaptırım süreci işleyecek. Tekrar tıpkı biçimde bu süreçler kelam konusu olacak. Türkiye’nin iki seçeneği var evvel özgür bırakmak, sonrasında beraat ettirmek. Bunun dışında ne yaparsa 18. Husustan hak ihlalinin gereğini yerine getirmemiş sayılacak.

Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, Türkiye’ye yönelik ihlal sürecinde ikinci oylamayı yaptı: Oy çokluğu ile evrakın AİHM tarafından kıymetlendirilmesine karar verildi

Osman Kavala: Tutukluluğumu devam ettirmek için gerçekleştirilen yargı uygulamalarının tarafsız bir gözle incelenmesini değerli buluyorum