Erdoğan’ın 3. devir adaylığı tartışması: Nasıl başladı, taraflar ne diyor?

22014’te parlamenter sistem ve 2018 yılında ise “başkanlık sistemi”ne nazaran halk oyuyla ülke yöneticisi seçilen Recep Tayyip Erdoğan’ın, üçüncü defa ülke yöneticisi adayı olup olamayacağı bir kere daha tartışma konusu. Birtakım politikler ve hukukçular, Anayasa’da bir kişinin “iki kereden fazla ülke yöneticisi seçilemeyeceği” kararını münasebet göstererek Erdoğan’ın üçüncü defa aday olamayacağını savunurken, iktidar kanadı ve ittifak ortağı MHP, başkanlık sistemine yahut Türkiye’deki ismiyle “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine” nazaran 2018’de birinci sefer ülke yöneticisi seçildiği için Erdoğan’ın bir sonraki seçimde aday olmasının önünde bir mani olmadığı görüşünde.

CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, katıldığı bir televizyon programında Erdoğan’ın üçüncü devir adaylığına karşı bir tavır içinde olmayacakları iletisini vererek, “Net, aday olmak istiyorsa buyursun gelsin” kelamlarıyla bu mevzudaki tartışmayı bir sefer daha gündeme getirdi.

MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli de partisinin Kızılcahamam kampında 2023 seçimlerinde adaylarının Erdoğan olduğunu belirtirken, “Bir kez bu savın yasal ve anayasal hiçbir temeli, hiçbir objektif gerçekliği yoktur. Sayın Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin birinci Ülke Yöneticisi’dır. Ve tekrar aday olmasının önünde de rastgele bir mani bulunmamaktadır” sözlerini kullandı.

Bahçeli, Erdoğan’ın üçüncü kere aday olamayacağını belirten hukukçulara da reaksiyon gösterip, “En az üç periyot seçilebilmesi hedefiyle gerekli yasal düzenlemenin yapılmasına var gücümüzle çalışır, bunu da başarırız” dedi.

Lakin Bahçeli’nin lisana getirdiği “yasal değişikliğin” bu periyot yaşama geçmesi son derece güç. Zira bu hususta bir anayasa değişikliği gerekiyor ve AKP ile MHP’nin parlamentodaki sandalye sayısı bunun için kâfi değil.

Bahçeli’nin bu kelamları, “2023 seçimlerinden sonra anayasa değişikliğini yapacak çoğunlukla iktidar” amacının yansıması olarak bedellendiriliyor ve seçimlerden evvel yaşama geçmesine de ihtimal verilmiyor.

TBMM Lideri Mustafa Şentop da Erdoğan’ın adaylığı konusunda türel bir tartışma olmadığını, yeni sisteme nazaran ikinci defa adaylığının kelam konusu olacağını belirterek, “İkinci defa adaylık kelam konusu. Bu mevzuyla ilgili Anayasa Kurulu, Genel Kurul’da yapılan çalışmalarda tartışılmamış bir husus. Hukuksal boyutuyla ilgili olarak bir akademik çalışmayı ben yayınlayacağım. Fakat mevzuyla ilgili hiçbir hukuksal sorun olmadığını, yapılan tartışmaların bilgi eksikliğinden kaynaklandığını söyleyebilirim” açıklaması yaptı.

Muhalefet “siyaseten” karşı çıkmayacak

Muhalefet ise hukuken Erdoğan’ın durumunu “tartışmalı” bulmakla birlikte “siyaseten” bu hususta yeni bir tartışma içine girmek istemiyor. Gerek CHP kurmayları, gerekse ittifak ortağı GÜZEL Parti, geçmişte cumhurbaşkanlığı seçimleri ile ilgili yaşanan “367 tartışması”nın benzerinin yaşanarak, Erdoğan’ın yeni bir “mağduriyet alanı” yaratacağı gerekçesiyle, bu türlü bir tartışmaya girmeyeceklerini tabir ediyorlar.

Kılıçdaroğlu’nun, adaylığı ile ilgili “Erdoğan’ın adaylığı için özel bir tartışma yapmayacağız. Tartışmalar artık geride kalmalı. Aday olmak istiyorsa buyursun gelsin. Öbürleri tartışırsa ona bir şey diyemeyiz, en azından biz yapmayacağız. Sonbaharda seçim olabilir; soğukkanlılıkla sandığı bekleyeceğiz” kelamları de bu tavrının yansıması olarak bedellendiriliyor.

• Kılıçdaroğlu, Ülke Yöneticisi adaylığı hakkında ‘İttifak kabul ederse onur duyarım’ dedi
• Ülke Yöneticisi adaylığı tartışması CHP ile DÜZGÜN Parti ortasında çatlağa yol açar mı?
• Babacan: Geçiş sürecinde anlaşalım, nasıl bir aday profili gerektiğini de konuşalım

AKP: Muhalefet mızıkçılık peşinde

AKP’ye nazaran ise başkanlık sistemine geçilmesine ait anayasa değişikliği sürecinde, muhalefet de Erdoğan’ın üçüncü defa adaylığı konusuna itiraz etmedi. AKP Küme Başkanvekili Emin Akbaşoğlu, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine nazaran Erdoğan’ın iki sefer aday olabileceğinin düzenlendiğini belirterek şu görüşleri lisana getirdi:

“Bu hususta en ufak tereddüt bulunmadığı herkes tarafından bilinmektedir. Gerek Anayasa Kurulunda gerekse Meclis Genel Heyeti’nde bu mevzuyla ilgili yapılan müzakerelerde muhalefetin en ufak itirazı da kelam konusu olmamıştır. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde iki sefer cumhurbaşkanlığı yapılabileceğine ait karar açıktır. Yapılan kamuoyu yoklamalarında sayın Ülke Yöneticisimızın ikinci sefer aday olması durumunda ipi göğüsleyeceğini gören muhalefet partileri artık mızıkçılık peşinde koşmakta ve centilmenlikten uzak açıklamalarda bulunmaktadır lakin hukuken en ufak tereddüt olmadığı da apaçık ortadadır.”

Anayasa ne diyor?

Anayasa’nın 101. hususu “bir kimsenin en fazla iki kere ülke yöneticisi seçilebileceğini” karara bağlıyor.

Lakin Anayasa’nın “TBMM ve ülke yöneticisi seçiminin yenilenmesi”ne ait 116. hususu bu duruma bir istisna getiriyor.

2017’deki anayasa değişikliği ile getirilen bu istisnaya nazaran, “ülke yöneticisinın ikinci devrinde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde” ülke yöneticisinın üçüncü defa aday olması ve seçilmesi halinde de 5 yıl boyunca vazifesini sürdürmesi imkanlı.

Tartışma neden kaynaklanıyor?

Ülke Yöneticisi Erdoğan, 2014 yılında yapılan seçimlerle Abdullah Gül’den sonra, direkt halk oylamasıyla ülke yöneticisi seçildi. 2017’de yapılan Anayasa değişikliği sonrasında Erdoğan, 24 Haziran 2018’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine nazaran seçilen birinci ülke yöneticisi oldu.

Lakin Erdoğan’ın yeni sistemde adaylık durumunun ne olacağının, yani “birinci periyot için mi, ikinci periyot için mi seçildiği”ne dair bir süreksiz hususun anayasada yer almaması, tüzel tartışmanın temelini oluşturuyor.

Kimi hukukçular, Erdoğan’ın birinci defa seçildiği 2014 yılında yürürlükte olan anayasaya nazaran “bir kişinin ikinci kereden fazla ülke yöneticisi seçilemeyeceği” kararının yer aldığını, ikinci periyodunu de 2018 seçimlerinde kullandığını savunarak, 116. husustaki istisna dışında yine aday olamayacağını savunuyor.

Erdoğan’ın parlamenter sisteme nazaran birinci sefer 2018’de ülke yöneticisi seçildiğini savunan iktidar bloğu ise 2023 yahut daha evvelki seçimlerde yine aday olmasının önünde bir mani bulunmadığını, ikinci periyodunda 116. unsura nazaran parlamentonun seçim kararı alması halinde 2028’den sonra da aday olabileceğini savunuyor.

Fakat Erdoğan’ın adaylığına ait tartışmalarla ilgili son kararı, adaylığına itiraz olması halinde Yüksek Seçim Heyeti verecek.