Ertuğrul Özkök: Bakan açıkladı, o dev projenin merkezi Atatürk’ün çizdirdiği Cumhuriyet Köyü olacak, köyün hayvan mezarlığı da var

20 yılı Genel Yayın Direktörü olmak üzere 35 yıl aralıksız çalıştığı Hürriyet’in kasım ayında yollarını ayırdığı Ertuğrul Özkök, eşinin ismine gönderme yapan “Tansu’ya Mektuplar” başlığı altında yazılarını sürdürüyor. Yazılarını “newsletter” olarak geniş bir kümeye gönderen Özkök, son yazısında, Çeşme Yarımadası projesine değindi. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy‘la görüştüğünü belirten Özkök, “O dev projenin merkezi Atatürk’ün çizdirdiği Cumhuriyet Köyü olacak. Atatürk’ün planında buraya yapılacak binaların mimari projeleri ve çizimleri yok. Artık bunlar da hazırlanmış. Son biçimleri verilmek üzere. Yeni yarımada bu türlü bir Cumhuriyet mefkuresinin etrafında gelişecek.” bilgisini paylaştı.

Özkök’ün “Tansu’ya Mektuplar” dizisinde “Bakan açıkladı, o dev projenin merkezi Atatürk’ün çizdirdiği Cumhuriyet Köyü olacak, köyün hayvan mezarlığı da var” başlıklı yazısı şöyle: 

Evvel buluştuğumuz yeri anlatayım.

Sarıyer’de “Six Senses Kocataş Mansiyon” isimli otelde buluştuk.

Ben birinci kez gidiyorum, sahilde hakikaten çok hoş bir bina. Avlusunda dev bir yeni yıl ışıklandırılması yapılmış. Bu merkez Ramazan’da öbür biçimde ışıklandırılacak, avluya Ramazan çadırları kurulacakmış.

Üstte bir hoş bir bistrosu, onun çabucak altında da dünya mutfağı yapan çok estetik ve çağdaş bir restoranı var.

Bakan tartışmalı AKM’yi tartışmasız tamamladı

Bakan Ersoy’la sohbetimizin konusu olağan ki Çeşme Yarımadası ile ilgili dev projesi.

Bakan’ın en kıymet verdiği projelerden biri bu.

İki öteki projesi de Beyoğlu Kültür Yolu ve Göbeklitepe etrafındaki bütün bölgesel tarihi yerler olacak.

Bana nazaran bakanın en başarılı işlerinden biri Atatürk Kültür Merkezi’ni muvaffakiyetle tamamlaması oldu.

Türkiye’nin en tartışılan, üzerinde anlaşılması en güç projesiydi.

Karşısında çok güçlü bir muhalefet cephesi vardı.

Bu cephe Türkiye’nin kültür ve sanat alanında, medyada, iş dünyasındaki çok güçlü şahsiyetlerden oluşuyordu.

Sonunda o projeyi neredeyse kimsenin itiraz etmediği, hatta beğendini açıkça söylediği bir biçimde bitirdi.

Beğenenlerden biri de bendim. Covid olumlu çıktığım için açılışına katılamadım fakat üç gün sonra Devlet Opera ve Balesi’nin sahnelediği Aida Operasını izledim.

Bugüne kadar çeşitli ülkelerde izlediğim en düzgün Aida performanslarından biriydi.

Bakanın AKM’yi herkesin gönlüne yatacak formda ve inanılmaz bir süratle bitirmesi doğal ki çok kıymetliydi.

Artık Çeşme Yarımadası projesine başlıyor

Bakan Ersoy artık İzmir, Çeşme Yarımadası projesine ağırlaştı.

Proje Çeşme’nin Ovacık bölgesinde yakında başlıyor.

4-5 milyar dolarlık bir yatırım projesi bu ve bölgenin turizmini 12 aya çıkaracak bir anlayışla hazırlanıyor.

Golf alanları, esnaf köyleri,  sanatçı köyleri, otelleriyle sahiden etkileyici bir proje.

Buraya kadarını biliyoruz.

Lakin bakan bu sohbetimizde bana çok şaşırtan gelen lakin birebir vakitte büyük heyecan veren bir şeyi açıkladı.

Projenin merkezine Atatürk’ün ülkü Cumhuriyet Köyü yerleşecek

Projenin merkezine şahsen Atatürk’ün buyruğuyla planları yapılan bir “Cumhuriyet Köyü’nü” yerleştiriyor.

Evet o bölgenin tam merkezinde Atatürk’ün isteği ve buyruğu ile planları yapılan bir köy, hatta kasaba kuruluyor. Bunun uygulama işiyle de bölgenin en ünlü mimarlarından Haldun İbrahim Demirhisar ve şirketi görevlendirilmiş.

Demirhisar Alaçatı ve Çeşme yarımadası aşığı bir insan. Sohbette bakanın yanında o da vardı ve projenin tamamını büyük bir heyecanla anlattı.

Sonunda en şaşırtan habere geldi. Onu anlatmayı da bakana bıraktı.

Atatürk’ün yaptırdığı bu planı bulmuşlar ve bütün Çeşme projesinin merkezine onu koymuşlar.

Benim için sürprizdi. Atatürk’ün bu türlü bir plan yaptırdığını hiç bilmiyordum.

Bununla ilgili geniş bilgiyi ise Sinan Meydan’ın internet sitesinden öğrendim.

Ülkü Cumhuriyet Köyü planı kimdeydi?

Projenin orjinal ismi “İdeal Cumhuriyet Köyü’müş…”

Atatürk bu projeyi vefatından bir yıl evvel 1937’de hazırlatmış.

Proje, Afet İnan’ın “Devletçilik İlkesi” ve “Cumhuriyetin Ellinci Yılı İçin Köylerimiz” isimli kitaplarında yer almış.  Afet İnan, çizimlerin özgününü Türk Tarih Kurumu’na bağışlamış. Afet İnan, Cumhuriyet’in 50 yılı nedeniyle 1970’lerde tekrar gündeme gelen projenin hayata geçirilmesi için Bayındırlık Bakanlığı ve valilere mektuplar göndermiş.

Hatta o yıllarda bunun için “çalışma atölyeleri” kurmuş, finansman probleminin çözülmesi için Meclis’e yasa tasarısı sunulmasına da önayak olmuş.

Lakin proje bir türlü hayata geçirilememiş.  Atatürk’ün Ülkü Cumhuriyet Köyü Projesi’nin hedefi “çağdaş” ve “çevreci” bir köy yaratmakmış.

Okul, cami, çocuk bahçesi, toplumsal tesis

Proje, daire yerleşim planına sahip. Daire planın tam merkezindeki küçük dairenin etrafına, gitgide genişleyen dört daire eklenmiş.

Yani Rönesans’ın “yıldız şehirler” konseptine yakın.

Merkezden etrafa hakikat helezonik bir biçimde gitgide genişleyen dört modüllü köy planı, merkezden dışa hakikat 6 yolla bölünmüş.  Aslı Türk Tarih Kurumu’nda koruma edilen “İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi”nde okul, cami, köy konağı, sıhhat ocağı, otel–han, çocuk bahçesi ve fabrika dahil toplam 43 yapı bulunuyor.

Kimilerinin “Camiler ahır yapıldı” diye iftira attığı periyotlardan  kelam ediyoruz. Bırakın ahır yapmayı, köyün merkezinde okulun yanına camiyi koydurmuş Atatürk.

Plana nazaran köyün orta yerine yapılacak anıtın etrafında toplumsal tesisler, terzi, bakkal, berber üzere yerler yer alacak. Planın tam merkezinde bir “anıt” var. Merkezin çabucak sağına “köy meydanı”nda ise “köy parkı” ve “çocuk bahçesi” var.

Sağında, en dış çemberden dışa yanlışsız açılan alanda çok geniş bir koruluk bulunuyor. Koruluğun sonundaki çayın kenarında kuzeyde değirmenler, güneyde ise “yaş ve kuru yonca ile hayvan pancar tarlası” görülüyor.

Solda insan mezarlığı, sağda hayvan mezarlığı

Artık geliyorum en değerli detaylardan birine.

Planın sol üst köşesinde özel bir yer ayrılmış. Burası beşerler için  “asri mezarlık.” Sağ üst köşede ise bir öbür alan ayrılmış. Burası da  “hayvan mezarlığı”. Evet Atatürk daha 1937’de hazırlattığı Ülkü Cumhuriyet Köyü projesinde, köyün bir kenarına insan mezarlığını, bir diğer yanına ise hayvan mezarlığını yerleştirecek kadar ileri görüşlü bir insandı. Artık bu köy, işte bütün bu özellikleri ile Çeşme Yarımadası’nda başlayacak olan dev bir projenin tam merkezinde yer alacak.

Mesken tiplerinin ve binaların mimari çizimleri de hazır

Atatürk’ün planında buraya yapılacak binaların mimari projeleri ve çizimleri yok. Artık bunlar da hazırlanmış.

Son biçimleri verilmek üzere.

Yeni yarımada bu türlü bir Cumhuriyet mefkuresinin etrafında gelişecek.

Kültür ve Turizm Bakanı işte bu heyecan verici projeyi açıkladı ve siz de birinci kere burada okuyorsunuz.”