Günlerce elektriksiz kalmak: Isparta’da tam olarak ne oldu? Neden oldu?

2022 yılında Türkiye’de bir kentin değerli bir kısmı, günler boyunca elektriksiz kaldı.

Isparta’da, elektrik kesintileri nedeniyle kimi mahalle ve köylerde, ısınmadan aydınlanmaya birçok gereksinim giderilemedi.

Uzun yıllardır birinci kere görülen bu olay, kamuoyunda artırımlı elektrik faturaları üzerinden güç kesiminin ağır olarak tartışıldığı bir periyoda denk geldi.

Pekala Isparta’da tam olarak ne oldu ve neden bu türlü bir sorun yaşandı?

BBC Türkçe, Isparta’da yaşananları, kentte araştırdı.

Ağır kar yağışı sonrası hasar ve arızalar

Bunun üzerine güç şebekelerinde arıza ve hasarlar meydana geldi.

Bilhassa güç nakil çizgilerinde buz yükü nedeniyle kopmalar yaşandı.

Kentin farklı noktalarında elektrikler gitti.

Merkeze bağlı Yakaören Köyü’nden Aytaç Örtücü, elektrikler birinci kesildiğinde bunun kısa müddetli olacağını düşündüklerini anlatıyor:

“Saat 11-12 sularında elektriklerimiz kesildi. Beklentimiz elektriklerin gelebileceği tarafındaydı. Kar yağışı devam etti. O müddet zarfında belediyeye, valiliğe, elektrik şirketine ulaşmaya çalıştık. Toplumsal medyadan durumu öğrenmeye çalıştık. Akşam sekizde gelebileceği söylendi. Biz de çok fazla tedbir almadık. Sonra saatler ilerlemeye başladı, 10 dendi, 12 dendi, gece 2 dendi ve sonra sonraki gün oldu”.

Fakat birçok noktada elektrikler sonraki gün gelmediği üzere birtakım yerlerde kesintiler günlerce sürdü.

Durum, ülke kamuoyunda birinci günlerde fazla gündeme gelmezken kesintilerin uzamasıyla gözler Isparta’ya çevrildi.

Bu sırada hem kamu kurum ve kuruluşlarından hem de özel elektrik şirketlerinden destek gruplar kente gitti.

Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Isparta Vilayet Temsilcisi Güner Merdan, elektriksiz bir ömrü şu sözlerle anlatıyor:

“Biliyorsunuz ki elektriğin olmadığı bir ortamda öbür bir şey düşünemiyoruz. Her şeyimiz elektrik. Hepimizin cep telefonu var, şarj bitiyor, şarj edecek yerimiz yok.

“Daha berbatı üretim yapan tesislerimiz var. Adamın hayvan çiftliği var, hayvanı sağacak makinesini çalıştıramadı. Deposunda eti olan, bozulacak unsuru olan depolar oldu. Jeneratörleri yoksa çalışamadılar. Marketlerde jeneratör yoksa pos makineleri çalışmadı. Hayat bitiyor. Bir meşakkat da ulaşım düşüncesi oldu, ana yollara giremiyorlardı”.

Isınma için mesken değiştirme ve su ısıtma metodu

Hava sıcaklığının eksilerde olduğu o günlerde en büyük sıkıntılardan biri de ısınma sorunu oldu.

Güner Merdan’ın anlattığına nazaran birtakım Ispartalılar elektriği gelen meskenlere gitti:

“Mahalle gezdik ya da konuk aldık. Toplumsal medya üzerinden ‘Ben bir aile alabilirim’ diye paylaşımlar oldu. Yani soğukta kalan insanlara takviye oldular”.

Birçok kişi ise meskenlerde ocakların ya da piknik tüplerinin üstüne su dolu tencereler koyup buharla meskenlerini ısıtmaya çalıştı.

Semra Örtücü, kendisi, yatağa bağımlı olan hasta eşi ve oğluyla o günlerde tıpkı odada uyuduklarını, sabaha kadar da tüp üstüne koydukları suyla ısındıklarını anlatıyor.

Köyler daha fazla etkilendi

Isparta’da kesintilerden en fazla etkilenen yerlerse köyler olmuş üzere duruyor.

Güç ve Doğal Kaynaklar Üst Kurumu’na nazaran, evvel sırasıyla vilayet ve ilçe merkezlerine, akabinde kırsal bölümdeki köylerin tümüne 8 Şubat gecesi elektrik sağlandı.

Kesintilerin başlamasının beşinci gününde gittiğimiz kimi köylerde, tüm hanelere şimdi elektrik verilmemişti ve arıza çalışmaları sürüyordu.

O köylerden biri olan Büyükgökçeli’nin muhtarı Selçuk Öztürk, bir yandan koştururken bir yanda yaşadıklarını bize anlattı:

“O gün (kesintilerin birinci günü) kendi gayretimizle bir jeneratör bulduk, içme suyumuzu temin ettik. Kimseyi mağdur etmeden suyumuzu açtık, sonra yollarımızı açtık. Sonra yetkililerin gelmesini bekledik. Bayağı bir gruplarımız geldi. Sivas, Çorum, Yozgat’tan geldiler, Allah razı olsun.

“Hayvancılık yapanlar bayağı bir mağdur oldular, süt sağım konusunda. Herkes jeneratör almaya gitti, alabilen aldı, alamayanlara bizim AFAD takımlarımız iki jeneratör verdiler, onu ailelere verdik, sırayla sağım yapılmasını sağladık. Bu biçimde mağduriyetleri giderdik.

“Dolaplardaki kışlık eserler ise biraz telef oldu. Burada bir mağduriyetimiz oldu.”

Sokaklarda reaksiyon de var konuşmakla ilgili çekince de

Isparta’da konuştuğumuz birçok kişi yaşananlara karşı reaksiyonlu.

Bununla birlikte görüştüğümüz şahısların büyük bir kısmı haberde yayımlanacak halde açıktan bir görüş belirtmek istemedi.

Eski Başbakan ve Ülke Yöneticisi Süleyman Demirel’in memleketi olan, Said-i Nursi’nin hayatının değerli bir kısmını geçirdiği, bir devir Gülen yapılanmasının da güçlü olduğu Isparta; bölgede sağ siyasetin kıymetli kalelerinden.

Son seçimlere baktığımızda Adalet ve Kalkınma Partisi’nin açık orta birinci güç olduğu, onu Milliyetçi Hareket Partisi’nin takip ettiği görülüyor.

Muhalefette, Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) kentten milletvekili yok, ÂLÂ Parti’nin bir milletvekili var.

Sohbet ettiğimiz bireyler reaksiyonlu olsalar bile ekseriyetle iktidarı eleştirmemeye dikkat ediyorlar.

İktidarı eleştiren Isparta sakinlerinden Semra Öztürk ve Aytaç Öztürk ise yaşananlardan ötürü merkezi ve mahallî yöneticiler ile şirketi suçladıktan sonra muhalefetin de Isparta’da berbat bir performans sergilediğini söylüyor.

Semra Öztürk, CHP Vilayet ve ilçe idarelerinin kriz sırasında önemli bir gayret sarf ettiğini fakat muhalefet partilerinin genel merkez seviyesinde olayla ilgilenmediğini, merkezden gelen grupların de çok kısa mühlet Isparta’da kaldığını, halkın sıkıntısını dinlemediğini belirtiyor.

Aytaç Öztürk ise “İktidar, kamu kurumları, elektrik şirketi Isparta halkını aslında yüzüstü bırakmıştı. Lakin muhalefet partileri de genel merkezleriyle yüz üstü bıraktı” diyor.

Uyum eksikliği tenkitleri ve belediyeye reaksiyonlar

Isparta’da yaptığımız görüşmelerde duyduğumuz tenkitlerden biri, kamu kurum ve kuruluşlarının, mahallî idarenin ve elektrik şirketlerinin kriz karşısında başta koordine olamadığı tarafındaydı.

Ayrıyeten birçok Ispartalıdan belediyeye, hava koşullarına karşı kâfi hazırlık yapmadığı ve günlerce yolların açılmasını sağlayamadığı konusunda tenkitler dinledik.

Konuştuğumuz muhtarlarsa belediyenin baştan itibaren çalıştığını söyledi.

Bu ortada Antalya ve Burdur üzere CHP’li belediyeler, AKP’li belediyeye yardım teklif ettiklerini, lakin bu teklifin sorunun birinci günlerinde kabul edilmediğini belirtiyor.

BBC Türkçe grubu olarak Isparta’da birtakım AKP’li belediyelerin gönderdiği çeşitli araçlara rastladık.

Bu da dahil olmak üzere olay etrafındaki mevzularla ilgili görüş almak için belediyeye röportaj talebinde bulunduk lakin olumlu karşılık alamadık.

BBC Türkçe‘nin görüştüğü belediyeye yakın kaynaklar ise belediye yetkililerinin güç alanının kendi sorumluluklarında olmadığı halde ortadaki görüntüyle ilişkilendirilmekten rahatsız olduklarını belirtti.

Bu ortada muhtarların afet karşısında ağır bir çalışma içinde olduğunu gözlemledik.

Birçok yerde muhtarları, kepçelerle yol açma çalışmaları sırasında ya da elektrik takımlarına yardım ederken gördük.

Fatih Mahallesi Muhtarı Osman Başpınar, bir kepçeden inip görüş verip tekrar kepçeye bindi:

“Vatandaşlarımız dert çekti lakin kimse istemezdi. Perşembe gününden beri kepçelerin üstündeyiz. Cenab-ı Allah’tan gelen bir şey, kimse bu türlü bir şey istemez. Malum Isparta soğuk bir memleket. Eksi 15-16’yı bulduk. Belediye ve kurumlar her şeyi yapıyoruz. Biz de yolları açmak için elimizden geleni yapıyoruz”.

Bakım-onarım çalışmaları yapıldı mı? Dağıtım şirketi denetleniyor mu?

Doğal meseleyle ilgili asıl büyük tenkitler ise güç şirketlerine yöneltiliyor.

Özel kesimin elindeki dağıtımcı şirketler, bakım ve tamirat faaliyetlerini gerektiği formda yapmamakla eleştiriliyor.

BBC Türkçe, 2013’te özelleştirilme süreci tamamlanan, bugün Cengiz ve Koloğlu Kümesi’nin elinde bulunan, bölgenin elektrik dağıtım şirketi olan Akdeniz Elektrik Dağıtım A.Ş’ye (AEDAŞ) röportaj talebinde bulundu.

Yoğunluk nedeniyle röportaj yahut görüş vermenin mümkün olmadığı yanıtını aldık.

Şirket, bu açıklamasında farklı sav ve tenkitleri reddediyor.

Dağıtımcı şirket ne diyor?

AEDAŞ, hava şartları nedeniyle bölgede olağanda 10 yılda gerçekleşen toplam arıza ve hasar sayısının bir günde yaşandığını, sorunun bundan kaynaklandığını belirtiyor.

Ayrıyeten şirkete nazaran rutin kontroller yapılıyor ve yanılgılı hiçbir süreç kelam konusu değil.

EMO: Sorunun kaynağı özelleştirme ve piyasalaştırma

Elektrik Mühendisleri Odası’na nazaran, ortadaki sorunun asıl kaynağı ise güç dalındaki özelleştirme ve piyasalaştırma siyasetleri.

Sayıştay raporlarına nazaran Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş’nin (TEDAŞ) dağıtım şirketlerinin eksik denetlediğini belirtiyor EMO ve 2020’de yapılan bir değişiklikle bu şirketlerin kontrolünün özel şirketler tarafından yapılmasının önü açıldığının da altını çiziyor.

Odaya nazaran “Bu dönüşüm gerçekleşirse bütün ülkenin akıbeti Isparta üzere olabilir”.

Oda ayrıyeten, elektrik iletim alanındaki Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi’yle (TEİAŞ) ilgili özelleştirme sürecinin de derhal sonlanması için davet yapıyor.

EMO, hem bu kesintiler hem de son artırımlar karşısında tahlilin güç kesiminin yine büsbütün kamulaştırılması olduğunu savunuyor.

Hem Isparta’da yaşananlarla ilgili hem de genel olarak güç kesimindeki özel şirketlerin rolü ve kontrolleriyle ilgili görüş almak için Güç Üst Kurumu yetkilileriyle bağlantıya geçtik.

Akabinde bakanlığa yazılı gönderdiğimiz sorulara bu haberin yayımlandığı tarihe kadar cevap alamadık.

Bir yanda kesintiler bir yanda artırımlı faturalar

Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Isparta’daki elektrik faturalarının tahsilatının bir ay müddetle ertelendiğini duyurdu.

Yakaören Köyü’nden Aytaç Örtücü bu karara reaksiyon gösteriyor ve “Isparta halkına bu türlü bir acı, deneyim yaşattıktan sonra faturaların bir ay ertelenmesi halk için çok değerli değil. Siz esasen yüzde 127’ye varan bir artırım yapmışsınız. Türkiye’nin her yerinde halk tepkili” diyor.

Kent merkezinde konuştuğumuz eczacı Mustafa Başer de artırımlı fatura gündeminin Isparta’da da olduğunu anlatıyor:

“Esnafın iş yapma bahtı olmadı. Hem elektrik kesilmesi hem de insanların dışarı çıkamaması nedeniyle bir hafta mağdur oldu. Bu son ayda faturalar artırımlar nedeniyle yüzde 100 arttı. Bunun sürdürülmesi mümkün değil.

“Bazı esnafların işletmelerini sürdürebileceklerini düşünmüyorum, kapatırlar diye düşünüyorum. Elektrik kesintisi Isparta’ya özel bir şey de Türkiye genelinde olan yüksek fatura olayı burada da var.”

Bir yanda Isparta’daki kesintiler öteki yanda artırımlı elektrik tarifeleri.

Türkiye’deki güç kesimi ve elektrik şirketleri, uzun müddet tartışılmaya devam edecek üzere duruyor.

• Esnaf, elektrik artırımına reaksiyonunu faturaları camlarına asarak gösteriyor