İkinci el arabada satışlar durma noktasında

Dünya genelindeki çip (yarı iletken) arzı kasveti ve sıfır araba üretiminde yavaşlama tesiriyle ikinci el fiyatları yükseldi. Türkiye’de kasım ve aralık aylarında dolar kurundaki harika fiyat hareketleri sonucunda araç fiyatlarında astronomik artışlar yaşandı. Lakin 2022’de dolar kuru gerilemesine rağmen ikinci el fiyatlarında müşterilerin beklediği düşüşün gerçekleşmemesi satışları durma noktasına getirdi.

İzmir’de kullanılmış araç satışlarının kalbi pozisyonunda olan Otokent Galericiler Sitesi’nde bugünlerde müşteri görmek çok güç. Otokent’te galeri işletmecisi olan Erkan Kuşdemir, dolar kurunun ani düştüğü 20 Aralık 2021’den itibaren ‘satışların bıçak üzere kesildiğini’ söyledi. VOA Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Kuşdemir, “Düşük kalemden en lüksüne kadar otomobil var ancak piyasada yüksek olduğu için bizler de yüksek olarak aldık bu otomobilleri. Artık satılmayınca elimizde kaldı. Artık ben 150 bin liraya aldığım otomobilin üzerine 160 bin lira yazmışım. Bunu kalkıp 140 bin liraya, 135 bin liraya veremem ki. Müşteri gelmiyor esasen, gelirse de o da 130-140 bin liraya almaya çalışıyor haklı olarak. Biz de ziyan ettiğimiz için veremiyoruz. Müşterinin parası cebinde, bizim de otomobilimiz kapının önünde bekliyor” dedi.

“Zararına nasıl satayım ben malımı?”

Galeri işletmecisi Seyhat Kaysal ise “Dolar 17-18 liraydı. Her gün otomobil satıyorduk. Dolar 13 liraya düştü. Daha siftah yaptığımız yok. Ben bu arabayı dolar 17-18 liraydı 500 bin liraya aldım. Artık 400 (bin) liraya nasıl satayım? O vakit doların bu türlü düşeceğini bilseydim ben de bu arabayı almazdım, satmazdım, beklerdim. Biri çıkıp bize dedi mi ’13 liraya yarın düşecek’ diye? Demedi. Bir açıklama geldi mi, gelmedi. Bu dolar 17-18 liraydı. Otomobilleri aldık. Burada 3-4 milyonluk otomobil var. Benim 2,5 aydır siftah yaptığım yok. Ziyanına nasıl satayım ben malımı? Ben 100 milyar parayı bir yılda kazanmıyorum. 100 milyar parayı nasıl bir kalemde, bir otomobilde sileyim? Bana ‘dolar 18 lirayken, 15 liraya düşecek’ denseydi ben de bu arabayı almazdım. Daha düşük model otomobil alırdım. Ben de yorganıma nazaran ayağımı uzatırdım” diye konuştu.

“Alım gücü yok insanların”

Galericilerin en büyük kaygısı, müşterilerin istediği fiyata inmeleri durumunda sattığı arabayı yerine koyamamak. Bu nedenle müşterilerin beklentisini karşılamakta zorluk yaşadıklarını söyleyen Kaysal, “Benim mesela 800 (bin) lira yazdığım tıpkı otomobil internette de var. Ben 200 lira noksan yazmışım, tekrar alan yok. Yani alım gücü yok insanların. Ben bunu artık 500’e aldım. 450’ye satarsam ben bu arabayı gidip 450’ye tekrar alamam” dedi.

“Araba fiyatlarının yükselmesi bizim işimize gelmez”

Otokent esnafından Kuşdemir ise ikinci elde fiyatların yükselmesinin galeri işletmecilerinin istediği bir durum olmadığını belirtti:

“Fiyatlar çok yüksek, çok yüksek. Otomobil fiyatlarının yükselmesi bizim işimize gelmez. Otomobil fiyatı ne kadar düşük olursa o kadar âlâ olur. Zira benim sermayem 10 tane otomobil almaya yetiyorsa, fiyatlar yükseldi mi benim 10 otomobilim sekize düşüyor. 10 otomobilden kazandığım para sekiz otomobile düşüyor. Yani bizim işimize gelmez bu. Ne kadar düşük olursa hem herkesin alma gücü olur, daha fazla şahsa otomobil satarız hem de kendi öz sermayemizi korumuş oluruz, karımızı korumuş oluruz. Fiyatlar yüksek olunca bunlar hepsi bize eksi yansır.”

Kuşdemir ikinci el piyasasında fiyatların yükselmesinin nedenini, hem kayıt dışı olarak araç alım satım yapanlara hem de son devirde ikinci el araç satışı yapan büyük firmaların ortaya çıkmasına bağladı:

“Bu ayakta alıp satanlar, bu stokçular, fiyatları bunlar yükseltti”

“Bu ayakta alıp satanlar, bu stokçular, fiyatları bunlar yükseltti. Bu işi yapan stokçular var. Bunlar bizler üzere galerici değil. Bunlar büyük firmalar. Kendileri otomobil toparlıyorlar. Şu anda piyasanın sakinliğinden faydalanarak otomobil topluyorlar, otomobilleri stok yapıyorlar. Piyasa canlanınca bunları piyasaya sürecekler. Bunu sıfır otomobillerde da yaptılar. İkinci el otomobilde da yapıyorlar. TIR’larla otomobil alıyorlar. Bu da bizim işimizi sekteye uğratıyor doğal. Artık bizler olağan birer esnafız. Natürel kapasitemiz belirli. 15-20 otomobille çalışıyoruz. Lakin bu büyük firmalar bir aldı mı, 100-200 tane birden otomobil alıyor. Ve bunları garajlarına kapatıp, şu anda stok yapıp bekletiyorlar” dedi. Kuşdemir, devletin buna el atarak stokçuluk önüne geçilmesini ve kayıt dışılığın engellenmesi için araç satma yetki evrakının yürürlüğe sokulmasını istedi.

Otokent’te araç alan müşterilerse evvelki aylara nazaran pazarda fiyatların bir nebze gerilediğini lakin daha da düşmesi gerektiğini söylüyor. Pazarcılık yapan Mehmet Tatlı Önkür, “Tanıdık bir arkadaş vesilesiyle 99 model Isuzu aldık. 130 milyara aldık. Olağan ki evvelki yıllara, 5-10 sene öncesine nazaran değerlendirirsek 30-40 milyarlık bir araçtı bu. Şu an anki iktisada nazaran 130’a aldık. Yani bu da biraz düşmüş hali. Bir iki ay öncesinde biraz daha fiyat artışı vardı. Şu an ne talep var ne satış var. Biz de muhtaçlığımız olduğu için aldık. Bir ölçüsünü kredi çektik, 50 bin lira kadar. Geri kalanı da kendim tamamladım. Bu fiyatların biraz daha düşmesi gerekiyor alım gücünün artması için. Şu an bu fiyatlar aslında yüksek” dedi.

İkinci el fiyatlarında Türkiye açık orta önde

İkinci el araç stoku tahlil ve pazar izleme yazılımı Indicata’nın 2021 yılına ilişkin ikinci el online pazar raporuna nazaran, kullanılmış araç fiyatlarındaki ortalama yıllık artış yüzde 63. Türkiye’de ikinci el fiyatları öbür ülkelerin de üzerinde artmış durumda. Avrupa’nın en büyük internetten araba satış piyasası pozisyonunda bulunan AutoScout24’ün bilgilerine nazaran, Avrupa Birliği genelinde ikinci el araç fiyatları geçen yıl yüzde 8 yükseldi. ABD Çalışma Üst Kurumu bilgilerine nazaran, ikinci el araç fiyatları, ocakta geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 40,5 arttı. İngiltere araba derneği AA Cars’ın datalarına nazaran, ülkede geçen yıl ikinci el araç fiyatları yaklaşık yüzde 30 arttı.

Indicata raporuna nazaran 2021’de Türkiye’de ikinci el fiyatlarının artması satışları da düşürdü. İkinci el online binek ve hafif ticari araç pazarında 2020’de 2 milyon 53 bin 55 adetlik satış yapılırken, 2021’de yüzde 19 düşüşle bu sayı 1 milyon 652 bin 710’da kaldı.

Kredi faizi indirimi talebi

Otokent İdare Konseyi Lideri Feyzi Demir, 2022 yılında ikinci el satışlardaki sakinliğin sona ermesi için banka kredisi faizlerinin düşmesi gerektiği görüşünde. VOA Türkçe’ye değerlendirmede bulunan Demir, “Arabalar bundan iki ay evvel çok artırımlı satıldı. Esnaflarımız sevindi, zamlandı diye ‘üç kuruş para kazanacağız’ dediler lakin bu beş haftadır hiçbir esnafım iş yapamıyor. Krediler çıkmıyor. Krediye müracaat ediyorsun, (faiz oranları) yüzde 22-23’leri buluyor. Yüzde 14 diyor fakat bankaya gittiğin vakit faizler 22-23’ü geçiyor. O yüzden şu anda 410 tane dükkanım her gün iki noterde 530 tane satış yapardı. Artık iki noterdeki satışlar 80’i geçmiyor” dedi.

“Sıfırda fiyatı düşerse ikinci elde de fiyat oturur”

Satışların tekrar hareketlenmesi için ikinci el fiyatlarının aşağıya çekilmesi gerektiğini söyleyen Demir bunun yolunun sıfır araç fiyatlarının da düşmesinden geçtiğini belirtti:

“Bu fiyatları geri çekerlerse hareketlenir. Ne olur bir sefere mahsus, esnafımız çok ziyan eder. Zira çok yüksek paralara aldılar. Şu anda bile 20-30 milyar aşağısına çektiler lakin satış yok. Çok fazla bir artış olduğu için geriye dönemiyoruz. Aslında şu anda esnaflarımın hepsi çekti fiyatları geriye. Lakin sıfırlarda şu anda ‘geriye çekeyim’ yok. Birebir fiyatlarla devam ediyor. Şayet sıfır araçlarda bir fiyat artışı yapmadan, olağan bir fiyat yaparlarsa bizim de esnaf olarak en fazla 2-3 ay bir kahrımız olur. Ondan sonra varsayım ediyorum işlerimiz açılır burada.” Demir, sıfır araçlarda devletin KDV ve ÖTV indirimleri yoluyla indirim sağlanmasını beklediklerini de belirtti.

Ocak ve şubat aylarında ikinci el satışların dönemsel olarak dingin geçtiğini söyleyen Demir, gelecek aylarda yazın yaklaşmasıyla sakinliğin sona ermesini beklediklerini de kelamlarına ekledi:

“Her yaz hareketlenir. Beşerler ‘rent a car’ kiralayacaklarına gelip otomobilini alıyor, 3-4 ay biniyor, yaz dönüşünde getiriyor onu satıyor. Yani kesinlikle hareketleniyor. Fiyatlar düşse de hareketleniyor yükselse de hareketleniyor. Varsayım ediyorum bizim bu düşüncelerimiz 1-2 ay içinde çözülecek süratli bir formda.”