Mahfi Eğilmez: Dolar-euro eşitliği bizi nasıl tesirler?

*Dr. Mahfi Eğilmez

Sonunda beklenen oldu ve 1 USD = 1 Euro paritesi gerçekleşti. Euro birinci kere fiilen sirkülasyona girdiği 1 Ocak 2002’de 1,17 USD denkliğiyle başlamıştı. Paritenin en yüksek olduğu tarih 3 Mart 2008’dir (1 Euro = 1,57 USD.) Global krizle birlikte düşüşe geçen Euro, ilerleyen devirde toparlanarak yükseldiyse de hiçbir vakit tarihi tepesine yaklaşamadı. 2022 yılı başında parite 1,13 idi. 13 Temmuz prestijiyle 1 Euro = 1,0022 USD seviyesine gerilemiş bulunuyor.

Fed’in faiz artırımlarının dolara paha kazandırması sadece euro ile sonlu değil. Dolar endeksindeki gelişim doların bütün paralara karşı bedel kazandığını gösteriyor. 2022’ye girerken 95,7 olan Dolar Endeksi (DXY) 13 Temmuz itibarıyla108,3 seviyesinde bulunuyor (son 20 yılın doruğu.) Dolar endeksinin 108,3 olması doların, endekste bulunan 6 para ünitesine nazaran (Euro, Yen, Pound, Kanada Doları, İsveç Kronu ve İsviçre Frangı) yüzde 8,3 daha pahalı olduğunu gösterir.

ABD iktisadının başta enflasyon olmak üzere birçok düşünceyle karşı karşıya olmasına rağmen doların başka para ünitelerine nazaran paha kazanmasının birtakım nedenleri var. Bunların başında ABD merkez bankası Fed’e duyulan inanç geliyor. Fed, birtakım kararlarında geç kalsa da hakikat siyasetleri uygulama konusunda bekleneni yapıyor ve sürprizlere yer vermiyor. Bu yaklaşımı Fed’in prestijini yükseltiyor ve açıklamalarına sağlam kılıyor. Böylelikle ‘açık sözlülük politikasını’ rahatlıkla uygulayarak beklentileri etkilemeyi başarabiliyor. İkincisi Fed, bana nazaran biraz geç kalmış olsa da, faizleri yükseltmeye başladı. Bu atılımının sonucu olarak iki kazanım elde etti: (1) Dolar, öbür paralara nazaran paha kazanmaya başladı. (2) Fed, fiyat istikrarını siyasete kurban etmeyeceğini göstererek prestijini daha da artırdı.

Parite; iki ülke parasının karşılıklı bedelini gösteren bir sayıdır. Örneğin euro ile doların karşılıklı kıymetini gösteren sayıya parite deniyor. Pariteden sağlanan çıkar yahut uğranılan ziyanı anlatabilmek için Türkiye açısından şöyle bir formül yazabiliriz:

(ihracat + turizm ve öteki görünmeyen kalemler gelirleri) – (ithalat + dış borç anapara ve faiz ödemeleri)

İhracatta euro ve doların yükü aşağı üst eşittir: 2021 sonuçlarına nazaran 225 milyar dolarlık ihracatımızın yüzde 46’sı euroyla yüzde 47’si dolarla, kalanı da öbür para üniteleriyle yapılmıştır. Turizm ve öbür görünmeyen kalem gelirlerimizin (navlun, sigorta vb.) yüzde 70’e yakını euro cinsinden elde ediliyor. Buna nazaran birinci parantez açısından istikrar euro lehine çıkıyor.

2021 sonuçlarına nazaran toplam 271 milyar dolarlık ithalatımızın yüzde 48’i euroyla, yüzde 45’i dolarla yapılmış görünüyor. Tıpkı yılda yapılan dış borç ödemesinin yüzde 60’a yakını dolarla, yüzde 30’a yakını euroyla ve kalanı öteki para ünitelerinden oluştuğuna nazaran ikinci parantez içindekiler açısından tartı dolarda bulunuyor.  

Bu çerçevede:

Euro’nun dolardan daha bedelli olduğu geçtiğimiz 20 yılda Türkiye parite çıkarı elde ediyordu. Bugünlerde Euro = USD olduğu için Türkiye nötr duruma gelmiş görünse de geçmişle karşılaştırarak bakarsak artık parite yararı elde edemeyeceği için kayıpla karşı karşıya bulunuyor. Şayet dolar euroyu geçerse o vakit Türkiye bu bağlantıda önemli parite ziyanı yaşayacak demektir.

Türkiye ile emsal durumda olan yani ihracatının ya da dövizli gelirinin yükü euroyla buna karşılık dövizli sarfiyatları ve dış borç ödemelerinin tartısı dolarla olan şirketler için de birebir kayıp ortaya çıkıyor.

*Bu yazı Mahfi Eğilmez’in şahsî blogundan motamot alınmıştır.