Merkez Bankası: Enflasyonun yükselişinde besin kümesindeki fiyat artışları tesirli oldu

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) 20 Ocak tarihli Para Siyaseti Konseyi (PPK) özetini yayımladı. TCMB kelam konusu toplantıda siyaset faizini yüzde 14’de sabit tutmuştu. TCMB’nin toplantı özetinde aralık sonunda yüzde 36,1’e yükselen enflasyona ait olarak “Bu gelişmede, temel mal ve besin kümelerindeki fiyat artışlarının tesiri öne çıkarken, yıllık enflasyon tüm ana kümelerde yükselmiştir. Bu devirde döviz kuru gelişmelerinin yansımaları, kur geçişkenliğinin yüksek olduğu temel mal kümesinde sağlam tüketim malları öncülüğünde hissedilirken, besin kümesinde taze meyve ve zerzevat dışı eserlerde fiyatlar kayda paha bir oranda yükselmiştir ” dendi.

Başka yandan metinde para siyasetinin seyrine ait ise “Porta siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik risklerin kaynağına, kalıcılığına ve para siyaseti ile ne ölçüde denetim altına alınabileceğine dair değerlendirmeler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla sürdürülebilir fiyat istikrarı gayesine ulaşılması odağında belirlenecektir” tabirleri yer aldı.

PPK’nın metninde şu tabirler yer aldı:

“Uluslararası güç fiyatlarında düşüş görülmesine karşın, döviz kurundaki gelişmeler sonucu yurtiçi fiyatlar artış sergilemiştir”

“Aralık ayında tüketici fiyatları yüzde 13,58 oranında artmış, yıllık enflasyon 14,77 puan yükselişle yüzde 36,08 olmuştur. Bu gelişmede, temel mal ve besin kümelerindeki fiyat artışlarının tesiri öne çıkarken, yıllık enflasyon tüm ana kümelerde yükselmiştir. Bu periyotta döviz kuru gelişmelerinin yansımaları, kur geçişkenliğinin yüksek olduğu temel mal kümesinde sağlam tüketim malları öncülüğünde hissedilirken, besin kümesinde taze meyve ve zerzevat dışı eserlerde fiyatlar kayda kıymet bir oranda yükselmiştir. Türk lirasındaki bedel kaybı, memleketler arası emtia fiyatlarının yüksek seyri ile birlikte süregelen tedarik sıkıntıları üretici fiyatlarındaki yükselişin hızlanarak devam etmesine neden olmuştur. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları ve yakın periyot ana eğilimleri besbelli bir yükseliş göstermiştir.

Besin ve alkolsüz içecekler kümesi fiyatları Aralık ayında yüzde 15,99 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 16,69 puan yükselerek yüzde 43,80 düzeyine ulaşmıştır. Yıllık enflasyon işlenmemiş besin kümesinde yüzde 39,83’e, işlenmiş besin kümesinde yüzde 47,57’ye yükselmiştir. İşlenmemiş besin kümesinde mevsimsellikten arındırılmış datalar taze meyve ve zerzevat fiyatlarında aylık bazda görece daha ölçülü bir artış gösterirken, süt, beyaz et, yumurta, patates ve kırmızı et üzere kalemler başta olmak üzere başka işlenmemiş besin kümesinde besbelli fiyat artışlarına işaret etmiştir. Aralık ayında işlenmiş besin fiyatlarında aylık bazda yüzde 16,47 oranında yüksek bir artış kaydedilmiş, bu kümede ekmek ve tahıllar, katı-sıvı yağlar, peynir ve başka süt eserleri ve et eserleri öne çıkan kümeler olmuştur. Bu gelişmelerde döviz kuru, ziraî emtia fiyatları gelişmeleri ve ziraî kuraklığın yansımaları hissedilmiştir.

“Kur geçişkenliği sağlam mal kümesi öncülüğünde tüm alt kümelerde bariz formda yükselmiştir”

Güç fiyatları Aralık ayında yüzde 9,75 oranında artarken, küme yıllık enflasyonu 10,79 puan yükselişle yüzde 42,93 olmuştur. Bu periyotta, memleketler arası güç fiyatlarında düşüş görülmesine karşın, döviz kurundaki gelişmeler sonucu yurtiçi fiyatlar artış sergilemiştir. Katı yakıt, tüp gaz ve akaryakıt devam eden yüksek fiyat artışlarıyla dikkat çeken alt kalemler olmuştur. Güç enflasyonundaki yükselişin Ocak ayında belirginleşerek sürmesi beklenmektedir. Bu gelişmede yine yükselişe geçen memleketler arası güç fiyatlarının yanısıra Ocak ayında meskenlere yönelik olarak elektrik ve doğalgaz kalemlerinde yapılan fiyat ayarlamaları tesirli olmaktadır.

Temel mal kümesi yıllık enflasyonu 22,19 puanlık yüksek bir artışla yüzde 40,55 düzeyine ulaşmıştır. Yıllık enflasyon Türk lirasındaki gelişmeler paralelinde kur geçişkenliği yüksek olan güçlü mal kümesi öncülüğünde tüm alt kümelerde bariz biçimde yükselmiştir. Araba başta olmak üzere beyaz eşya, öbür elektrikli ve elektriksiz aletler ve mobilya üzere alt kalemlerde yüksek fiyat artışları kaydedilmesi sonucunda sağlam tüketim malları fiyatları aylık bazda yüzde 30,33 oranında yükselmiştir. Dönem indirimlerinin başladığı giysi ve ayakkabı kümesinde ise fiyatlar bu periyotta mevsimsel hareketinden farklı bir seyir izleyerek aylık bazda artış göstermiştir. Bu periyotta başka temel mallarda da genele yayılan fiyat artışları izlenmiştir.

Hizmet fiyatları Aralık ayında yüzde 5,27 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 5,45 puan artışla yüzde 22,33 olmuştur. Yıllık enflasyon haberleşmede gerilerken, lokanta-otelde bariz olmak üzere, öbür alt kümelerde artış sergilemiştir. Besin fiyatlarındaki olumsuz görünümün de yansımalarıyla artan yemek hizmetleri fiyatları ve bu devirde de yükselişini sürdüren konaklama hizmetleri fiyatları sonucunda lokanta-otel kümesinde yıllık enflasyon yüzde 40,85 düzeyine ulaşarak hizmet dalı enflasyonunu üste çekmeye devam etmiştir. Ulaştırma hizmetlerindeki fiyat artışında karayoluyla şehirlerarası ve havayolu nakliyeciliği fiyatlarındaki yükselişler tesirli olurken, başka hizmetler fiyatlarındaki artışta sigorta fiyatları ve kura hassaslığı yüksek olan bakım ve tamirat kalemleri öne çıkmıştır. Mevsimsel tesirlerden arındırılmış datalarla kira enflasyonundaki yükseliş eğilimi Aralık ayında da sürmüştür. Hizmet kesiminde geriye dönük endeksleme sisteminin güçlü oluşu önümüzdeki periyoda dair riskleri canlı tutmaktadır.

Aralık ayında tütün eserleri fiyatlarında üretici firmalar kaynaklı olarak yaklaşık 2 TL seviyesinde artış gerçekleşmiş, bu gelişmenin tüketici enflasyonuna tesiri yaklaşık 0,49 puan olmuştur. Ocak ayı prestijiyle alkollü içecekler ve tütün kümesinde geçmiş altı aylık ÜFE artışı maktu ve minimum maktu vergilere yansıtılmış, sigara fiyatları vergi artışına istinaden paket başına ortalama 4 TL civarında yükselmiştir.

Piyasa İştirakçileri Anketi Ocak ayı sonuçlarına nazaran cari yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 29,75 olurken, gelecek on iki aya ait enflasyon beklentisi 3,98 puan artışla yüzde 25,37’ye yükselmiştir. Uzun periyoda ait datalar incelendiğinde ise gelecek beş yıla ait enflasyon beklentisindeki güncellemenin görece hudutlu kaldığı ve 0,20 puan artışla yüzde 8,92’ye yükseldiği gözlenmiştir.

Öncü göstergeler, global iktisattaki güçlü toparlanmanın hudutlu bir ivme kaybına rağmen devam ettiğine işaret etmektedir. Global iktisadi faaliyette yaşanan toparlanma ve aşılama oranlarındaki artışa karşın salgında yeni varyantlar ve artan jeopolitik riskler, global iktisadi faaliyet üzerindeki aşağı taraflı riskleri canlı tutmakta ve belirsizliklerin artmasına yol açmaktadır.

Global talepteki toparlanma, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir, kimi dallardaki arz kısıtları ve nakliyat maliyetlerindeki artış milletlerarası ölçekte üretici ve tüketici fiyatlarının yükselmesine yol açmaktadır. Yüksek global enflasyonun, enflasyon beklentileri ve milletlerarası finansal piyasalar üzerindeki tesirleri yakından izlenmekle birlikte, gelişmiş ülke merkez bankaları artan güç fiyatları ve arz-talep uyumsuzluğuna bağlı olarak enflasyonda görülen yükselişin beklenenden uzun sürebileceğini kıymetlendirmektedir. Bu çerçevede iktisadi faaliyet, işgücü piyasası ve enflasyon beklentilerinde ülkeler ortasında farklılaşan görünüme bağlı olarak gelişmiş ülke merkez bankalarının para siyaseti irtibatlarında ayrışma gözlenmekle birlikte, merkez bankaları destekleyici nakdî duruşlarını sürdürmekte, varlık alım programlarına devam etmektedir.

Gelişmekte olan ülke borçlanma senedi piyasalarından çıkışlar durmuş pay senedi piyasalarına girişler ise besbelli formda artmıştır. Gelişmiş ülkelerde uzun vadeli tahvil faizlerindeki oynaklık ve global finansal şartların seyri gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait riskleri canlı tutmaktadır. Kelam konusu risklerin Türkiye’ye yönelik portföy akımları kanalıyla yaratabileceği tesirlerin, yurt dışında yerleşiklerin portföy pozisyonlanmalarındaki mevcut düzeyler dikkate alındığında daha sonlu kalabileceği bedellendirilmektedir.

“Enflasyonda yakın periyotta gözlenen yükselişte; döviz piyasasında yaşanan sıhhatsiz fiyat oluşumları tesirli oldu”

Enflasyonda yakın devirde gözlenen yükselişte; döviz piyasasında yaşanan sıhhatsiz fiyat oluşumlarına bağlı döviz kurlarına endeksli fiyatlama davranışları, global besin ve ziraî emtia fiyatlarındaki artışlar ile tedarik süreçlerindeki aksaklıklar üzere arz istikametli ögeler ve talep gelişmeleri tesirli olmaktadır.

Aralık ayında üretici fiyatlarının yüksek artış eğilimi bilhassa güç ve orta malları öncülüğünde sürmüştür. Fiyat artışlarının genele yayıldığı izlenirken, petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının eğilimi kıymetli ölçüde yükselmiştir. Bu devirde ana metal, güç, dokuma, kağıt ve kimyasal eserler üzere temel girdilerde fiyatlar kayda bedel oranlarda artmıştır. Türk lirasındaki paha kaybı, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir ve tedarik zincirlerinde devam eden aksaklıklar üretici fiyatlarını sürükleyen temel ögeler olmuştur. Global arz zincirindeki baskılara yönelik olarak takip edilen göstergelerin tarihî olarak en yüksek seviyesine ulaşması dikkat çekmiştir.

“İşgücü piyasasındaki güzelleşme iktisadi faaliyet görünümüyle uyumlu olarak devam etmektedir”

Kapasite kullanım düzeyleri ve öteki öncü göstergeler yurt içinde iktisadi faaliyetin, dış talebin de olumlu tesiriyle güçlü seyrettiğine işaret etmektedir. Sanayi Üretim Endeksi (SÜE) Kasım ayında mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak bir evvelki aya kıyasla yüzde 3,3 oranında artmış ve yılın dördüncü çeyreğinde üretimdeki artış eğiliminin güçlenerek devam ettiğini göstermiştir. Üretim, tüm ana sanayi kümelerinde artış gösterirken, bilhassa güçlü mallar ve sermaye malları üretimindeki artışlar manşet bedelden daha kuvvetli gerçekleşmiştir. Sanayi ciro endeksleri hem yurt dışı hem de yurt içi talebin kuvvetli olduğuna işaret etmektedir. Aralık ayı prestijiyle, imalat sanayi firmalarının gelecek on iki aylık periyoda ait yatırım eğilimlerindeki yüksek seyir devam etmektedir.

Son periyotta olay sayılarındaki artışa rağmen aşılamanın toplum geneline yayılması salgından olumsuz etkilenen hizmetler ile turizm ve temaslı kesimlerin gücünü müdafaasına ve iktisadi faaliyetin daha istikrarlı bir bileşimle sürdürülmesine imkan tanımaktadır. Gerçekten, kartla yapılan harcamalara ait bilgilere nazaran salgından daha çok etkilenen hizmet dallarında artış oranları daha yüksektir. Perakende satış hacmi ve hizmet ciro endekslerindeki artışlar ise güçlenerek sürdürmektedir.

İşgücü piyasasındaki güzelleşme iktisadi faaliyet görünümüyle uyumlu olarak devam etmektedir. Kasım ayında istihdamdaki artış kesimler geneline yayılırken, işgücüne iştirak oranı yükselmiştir. Böylece, mevsimsellikten arındırılmış olarak işsizlik oranı yüzde 11,2 seviyesinde gerçekleşerek evvelki düzeyini korumuştur. Anket göstergeleri ve yüksek frekanslı datalar, istihdam görünümündeki güzelleşmenin ve işgücü piyasasındaki olumlu seyrin sürdüğüne işaret etmektedir. Bununla birlikte, minimum fiyatta gerçekleşen ve öbür fiyatlarda beklenen artışların başta kayıtlı istihdam olmak üzere işgücü piyasası üzerindeki tesirleri yakından takip edilmektedir.

Olumlu dış talep şartları cari süreçler istikrarını olumlu etkilemektedir. Cari süreçler istikrarı Kasım ayında 2,7 milyar ABD doları açık vermiş, 12 aylık birikimli olarak ise cari süreçler açığı 0,9 milyar ABD doları azalışla 14,3 milyar ABD dolarına gerilemiştir. Süreksiz dış ticaret dataları Aralık ayında ihracatın gücünü koruduğuna, ithalatın ise güç ithalatındaki yüksek oranlı artışın da tesiriyle artmaya devam ettiğine işaret etmektedir. İktisadi faaliyetin güçlü seyri yanında, yüksek güç fiyatları ve ısınma gereksinimindeki artışa bağlı olarak güç ithalatındaki kuvvetli seyrin tesiriyle dış ticaret istikrarı son çeyrekte bozulma kaydederken fiyat tesirleri hariç bakıldığında dış ticaretteki gerçek dengelenme sürmektedir. Dış ticaret istikrarındaki bu görünüme rağmen, hizmet gelirlerindeki olumlu seyir cari süreçler istikrarını desteklemeye devam etmektedir. Büyümenin kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin hissesi artarken, cari süreçler istikrarının 2022 yılında fazla vermesi öngörülmektedir. Cari süreçler istikrarındaki düzgünleşme eğiliminin güçlenerek devam etmesi fiyat istikrarı maksadı için kıymet arz etmekte, bu bağlamda ticari ve ferdi krediler yakından takip edilmektedir.

“Para siyaseti enflasyondaki risklere nazaran belirlenecek”

Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik risklerin kaynağına, kalıcılığına ve para siyaseti ile ne ölçüde denetim altına alınabileceğine dair değerlendirmeler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla sürdürülebilir fiyat istikrarı maksadına ulaşılması odağında belirlenecektir.

Heyet, sürdürülebilir fiyat istikrarı ve finansal istikrarın tesisi için atılan adımlar ile birlikte, enflasyonda baz tesirlerinin de ortadan kalkmasıyla dezenflasyonist sürecin başlayacağını öngörmektedir. Bu çerçevede Heyet, siyaset faizinin sabit tutulmasına karar vermiştir.

Alınmış olan kararların birikimli tesirleri yakından takip edilmekte ve bu periyotta fiyat istikrarının sürdürülebilir bir yerde tekrar şekillenmesi maksadıyla TCMB’nin tüm siyaset araçlarında Türk lirasını öncelikleyen geniş kapsamlı bir siyaset çerçevesi gözden geçirme süreci yürütülmektedir. Bu süreçte, siyaset araçlarının Türk lirası mevduat gelişiminin desteklenmesi, APİ fonlamasının teminat yapısında Türk lirası cinsi varlıkların artırılması, swap ölçüsünün kademeli biçimde azaltılması ve döviz rezervlerinin güçlendirilmesi istikametinde geliştirilmesine odaklanılacaktır. Şura, para siyasetinde fiyat istikrarı maksadı doğrultusunda finansal istikrara yönelik riskleri de gözeten bir yaklaşım sergilemeyi sürdürecektir.

“TCMB elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecek”

Bu çerçevede, Türk lirası likiditesinde yaşanan gelişmelerin mevduat ve kredi fiyatlamaları üzerindeki tesirleri, döviz kurundaki gelişmelerin enflasyon beklentileri üzerindeki gecikmeli tesirleri, kur muhafazalı mevduat eserlerine yönelik gelişmelerin zıt dolarizasyon, kur istikrarı ve fiyat istikrarı üzerindeki tesirleri tahlil edilmekte ve gerekli siyaset önlemleri oluşturulmaya devam edilmektedir.

TCMB, fiyat istikrarı temel maksadı doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 gayesine ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.

Fiyatlar genel seviyesinde sağlanacak istikrar, ülke risk primlerindeki düşüş, aksi para ikamesinin ve döviz rezervlerindeki artış eğiliminin sürmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik istikrarı ve finansal istikrarı olumlu etkileyecektir. Böylece, yatırım, üretim ve istihdam artışının sağlıklı ve sürdürülebilir bir biçimde devamı için uygun yer oluşacaktır.

Heyet, fiyat istikrarının sağlanması için, güçlü bir siyaset uyumuyla tüm paydaşları içeren bütüncül bir makro siyaset bileşimi oluşturulmasını desteklemektedir.“