Prof. Dr. Pamir: Hatay’dan çıkartılan 200 mozaik eser yurt dışında sergileniyor

M.Ö. 300’lü yılların başında Büyük İskender’in kumandanlarından Seleucus Nikator tarafından kurulan ve nüfus bakımından Roma İmparatorluğu’nun 3’üncü büyük kenti olarak bilinen Hatay, tarih boyunca birçok medeniyete konut sahipliği yaptı. Sergileme alanı olarak dünyanın en büyük mozaik müzesini içinde barındıran kentteki hafriyatlarda ortaya çıkarılan yüzlerce eser, yurt dışındaki farklı müzelerde sergileniyor.

300 KADAR MOZAİK TABAN DÖŞEMESİ ORTAYA ÇIKARILDI

MKÜ Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi ve Antakya Hipodrom ve Etrafı Hafriyatları Lideri Prof. Dr. Hatice Pamir, Hatay ve etrafının Fransız manda idaresi altında olduğu 3 Mart 1932 yılında birinci arkeolojik kazıların yapılmaya başlandığını belirterek, şunları söyledi:

“Princeton Üniversitesi Sanat ve Arkeoloji Kısmı Başkanlığı, Hatay ve yakın etrafında hafriyat çalışmasına başlatılması için 1930’da Fransa ve Suriye Yüksek Kurulu’na başvurup 6 yıl mühletle hafriyat yapma müsaadesi alır. Kazıların finansal dayanağını sağlamak için 1931 yılında görüşmeler yapılır ve 1931 yılında Antakya Hafriyatları Komisyonu/Komitesi kurulur. Bu komiteye finansal takviye veren Worcester Sanat Müzesi, Baltimore Sanat Müzesi, Fransa Ulusal Müzeleri ve Princeton Üniversitesi katılır. Başlangıçta Amerikalı arkeologlar ve araştırmacılardan oluşan takıma daha sonra Fransa Ulusal Müzeleri’ni temsilen, Fransız Şam Enstitüsü’nden bir üye katılır ve hafriyatlar 1939 yılına kadar sürdürülür. Antakya, Defne ve Samandağ’da sürdürülen hafriyat çalışmalarında 80 kadar yapı ve yaklaşık 300 kadar mozaik taban döşemesi ortaya çıkarılmıştır. Başlangıçta sistematik arkeolojik hafriyat amaçlayan çalışmalar giderek yalnızca mozaik döşeme hasadına yönelmiş ve hafriyat çalışmaları bu halde sürdürülmüştür. Hafriyat grubu, Hatay, Fransız mandası altındayken kazıların 1942 yılına kadar devam ettirilmesi müsaadesi almış, 29 Haziran 1939’da Hatay’ın Türkiye’nin bir modülü olmasıyla hafriyatlar Türkiye Cumhuriyeti’nin yetkisi altına geçmiştir.” 

ESERLER KURUL ÜYELERİ ORTASINDA PAYLAŞTIRILDI

Temmuz 1939’da Türk hükümetinin kazılara 1942 yılına kadar devam edebileceği müsaadesi verildiğini fakat o yıllarda kazıların Asar-ı Atika Nizamnamesi’ne tabi olduğundan çıkarılan hiçbir yapıtın Türkiye dışına çıkarılmadığını anlatan Pamir,  şöyle konuştu:

“1940 yılının bahar aylarında Türk hükümetinin de temsil edildiği kurul üyelerine, 1939 yılı öncesi hafriyat çalışmalarında çıkan eserler paylaştırılmıştır. Bu paylaştırma maalesef birtakım mozaik panellerin bütünlüğünü bozmuş, bir meskenin yemek salonuna ilişkin tek bir panel kesilerek farklı müzelere götürülmüştür. Buna en çarpıcı örneklerden biri Antakya Atrium Konutu’ndan çıkan mozaik döşemedir. Bu mozaik döşemenin birer paneli Louvre Müzesi, Worcester Sanat Müzesi, Wellesley Sanat Müzesi ve Princeton Üniversitesi Sanat Müzesi’ndedir. İki paneli ise Baltimore Sanat Müzesi’ndedir. Adeta mozaik paneller yerlerinden ve bütünlüğünden koparılarak müzelerde stant nesnesine dönüştürülmüştür. Harika teknik repertuarı, çarpıcı dekoratif ve tasvirsel etkileyiciliği, işledikleri geniş yelpazeyi kapsayan mevzuları ile Hatay mozaikleri, antik devrin en mükemmel kentlerinden birinde yaşayan insanların sanat zevkleri ve entelektüel ilgilerine dair günümüze kalan canlı tanıklarıdır” diye konuştu.

ABD’NİN 28 SANAT MÜZESİNDE HATAY MOZAİĞİ VAR

Hatay’a ilişkin olan birçok yapıtın, birtakım bireylerin özel koleksiyonlarına dahi dağıldığını belirten Pamir, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Hatay’dan çıkartılan 200 mozaik eser yurt dışında sergileniyor. Fransa’da Louvre Müzesi’nde Hatay mozaiklerinin geniş bir koleksiyonu bulunuyor. Ayrıyeten, ABD’deki farklı 28 sanat müzesinde Hatay’dan giden mozaikler var. En önemli müzeler ise Baltimore Sanat Müzesi, Worcester Sanat Müzesi, Princeton Üniversitesi Sanat Müzesi. O periyot eserler, yasal yollardan yurt dışına çıkartılmıştır. Lakin Hatay’ın arkeolojik zenginliği bitmez. Hala hafriyatlarda tarihi eserler çıkartılıyor. Bizim müdafaacı bir yaklaşım ile çıkartılan eserlerimize sahip çıkmamız gerekiyor.”