Rusya Ukrayna’yı işgal edecek mi, Putin ne istiyor?

Rus kuvvetleri Ukrayna’da savaşa mı hazırlanıyor? Batı’dan güvenlik garantisi talep eden Rusya, Ukrayna hududuna yakın bölgelere 130 bin asker yığmış durumda.

ABD tüm Rus güçlerinin her an bir askeri harekât başlatmak için hazır olduğunu söylerken, Moskova daima olarak bu türlü bir planı olmadığını belirtiyor ve kimi askerlerini geri çektiğine işaret ediyor.

Bundan sonra olacaklar, Avrupa’nın tüm güvenlik yapısını tehlikeye atabilir.

İşgal riski ne kadar büyük?

Rusya Ukrayna’ya hücum planı olmadığı konusunda ısrarlı. Lakin Rusya 2014’te Ukrayna’yı işgal ettiği ve topraklarını ele geçirdiği için tehdit ciddiye alınıyor.

Ukrayna sonu yakınlarına 100 binden fazla Rus askeri konuşlandırıldı ve 30 bini aşkın askeri de Ukrayna ile 1.084 km. sonu olan Belarus’ta tatbikat yapıyor. ABD Lideri Joe Biden, toplam sayılarının 150.000 olduğunu söylüyor.

Rusya Savunma Üst Kurumu, muharebe tatbikatlarını tamamladıktan sonra birtakım ünitelerini karargâhlarına geri göndereceğini lakin büyük tatbikatların hala devam ettiğini söyledi.

Belarus tatbikatlarının 20 Şubat’ta sona ermesi planlanıyor.

ABD, Rus işgalinin hala çok gerçek bir tehdit olduğuna inanıyor, lakin Vladimir Putin’in bu türlü bir kararı olup olmadığı bilinmiyor.

Birçok Batılı hükümet, tehdit nedeniyle vatandaşlarını Ukrayna’dan ayrılmaya çağırdı ve Biden’ın en üst seviye askeri yetkilisi General Mark Milley, Rus kuvvetlerinin değerli ölçüde zayiata yol açacak büyüklükte olduğu ikazında bulundu.

Ukrayna Devlet Lideri, Batı’ya “panik” yaymama davetinde bulundu. Fransa, Putin’in asıl emelinin daha düzgün bir güvenlik muahedesi elde etmek olduğuna inanıyor; Almanya Başbakanı ise Putin ile görüşmek üzere Moskova’ya gitti.

Putin, Rusya’nın savaş istemediğinde ve “müzakerelere gitmeye hazır” olduğunda ısrar ediyor; lakin Batı’nın saldırgan yaklaşımı olarak nitelediği durum devam ederse “uygun misilleme askeri-teknik önlemleri” almakla tehdit ediyor.

Rusya Ukrayna’yı neden tehdit ediyor?

Rusya, Ukrayna’nın hem NATO hem de AB üzere Avrupa kurumlarına yönelmesine uzun müddettir direniyor; Batı’dan temel talebi, Ukrayna’nın NATO’ya katılmayacağını garanti etmesi.

Ukrayna hem AB hem de Rusya ile hudut paylaşıyor fakat eski bir Sovyet cumhuriyeti olarak Rusya ile derin toplumsal ve kültürel bağları var ve Rusça yaygın konuşulan bir lisan.

Ukraynalılar 2014 başlarında Rusya yanlısı devlet liderlerini misyondan aldıklarında, Rusya Ukrayna’nın güneyindeki Kırım yarımadasını ilhak etti ve doğu Ukrayna’nın büyük bir kısmını ele geçiren ayrılıkçıları destekledi. İsyancılar, o vakitten beri Ukrayna ordusuyla savaşıyor ve bu çatışmalarda 14 binden fazla kişi hayatını kaybetti.

Rusya NATO’dan ne istiyor?

Rusya, NATO ile bağlantısını tekrar şekillendirmede “kritik bir an”dan kelam ediyor. Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Riyabkov, “Ukrayna’nın asla ve asla NATO üyesi olmamasını sağlamak bizim için kesin bir zorunluluktur” dedi.

Putin, Ukrayna’nın NATO’ya katılması halinde ittifakın Kırım’ı tekrar ele geçirmeye çalışabileceğini söyledi.

Moskova, NATO ülkelerini Ukrayna’ya tabanca “pompalamak” ve ABD’yi Rusya’nın gelişimini denetim altına almak için tansiyonu körüklemekle suçluyor.

Putin, “Rusya’nın geri çekilecek öteki yeri kalmadı; bizim kılımızı kıpırdatmadan oturacağımızı mı sanıyorlar?” diye şikâyet etti.

Aslında Rusya, NATO’nun 1997 öncesi hudutlarına dönmesini istiyor.

NATO’nun doğuya yanlışsız genişlemesinin artık son bulmasını ve Doğu Avrupa’daki askeri faaliyetlerine son verilmesini talep ediyor. Bu, muharebe birliklerinin Polonya ve Baltık ülkeleri Estonya, Letonya ve Litvanya’dan çekilmesi; Polonya ve Romanya üzere ülkelerde hiçbir füzenin konuşlandırılmaması manasına geliyor.

Putin, Batı’nın 1990’da NATO’nun “doğuya hakikat bir cm. bile genişlemeyeceğine” kelam verdiğini ancak bu kelamını tutmadığını söylüyor.

Lakin bu, Sovyetler Birliği’nin çöküşünden önceydi, hasebiyle o zamanki Sovyet Devlet Lideri Mihail Gorbaçov’a verilen kelam, sadece Almanya’nın birleşmesi bağlamında Doğu Almanya’ya atfendi.

Gorbaçov daha sonra “NATO’nun genişlemesi konusu o sırada hiç tartışılmadı” demişti.

Rusya ayrıyeten ABD ile nükleer tabancaların her ülkenin kendi hudutları dışına konuşlandırılmasını yasaklayan bir mutabakat önerdi.

Ukrayna Devlet Lideri Zelenski, Donetsk bölgesinde Rusya yanlısı ayrılıkçılarla karşı karşıya olan Ukrayna birliklerini ziyaret etti, 6 Aralık 2021

Rusya Ukrayna’dan ne istiyor?

Rusya, Kırım’da tarihî bir hak argümanı olduğunu öne sürerek yarımadayı ele geçirdi. Ukrayna, Aralık 1991’de dağılan Sovyetler Birliği’nin bir kesimiydi ve Putin bunun “tarihi Rusya’nın dağılması” olduğunu söyledi.

Putin geçen yıl Rusları ve Ukraynalıları “tek millet” olarak isimlendirmişti; bu, onun Ukrayna’ya dair kanısı hakkında ipucu veriyor. Ukrayna’nın mevcut önderlerini “Rus tersi bir proje” yürütmekle suçladı.

Rusya, ayrıyeten doğu Ukrayna için 2015’te imzalanan Minsk barış mutabakatının yerine getirilmemesinden de rahatsız.

Ayrılıkçı bölgelerde bağımsız gözlemcilerin nezaretinde seçimlere gidilmesi tarafında hala bir düzenleme yok. Rusya, uzun müddettir devam eden ihtilafın bir modülü olduğu tarafındaki suçlamaları reddediyor.

Rusya durdurulabilir mi?

Putin, Biden ile birkaç defa görüştü ve Fransa Ülke Yöneticisi Emmanuel Macron, Rus başkanla uzun görüşmeleri sırasında Putin’in “gerginliğin kaynağı olmayacağına” dair kelam verdiğini söyledi.

Soru, Rusya’nın ne kadar ileri gideceği.

Beyaz Saray, Rusya’nın hudut ötesi rastgele bir hareketinin yeni bir işgal olarak görüleceğini vurguladı; fakat Rusya’nın siber hücumlar ve paramiliter taktikler de dahil olmak üzere öbür tabancaları var. Ocak ayında Ukrayna hükümetine ilişkin 70 web sitesi çöktüğünde Rusya, akının gerisinde olduğu istikametindeki Ukrayna suçlamalarını reddetti. Ukrayna’nın en büyük bankalarından ikisi Şubat ayı ortasında bir siber atağa uğradı.

Pentagon Rusya’yı, işgale mazeret sağlamak için uydurma bir hücum görüntüsünü yayına hazır tutmakla suçladı. Rusya bunu yalanladı.

Rusya ayrıyeten isyancıların denetimindeki bölgelerde yaklaşık 700 bin pasaport dağıttı. Böylelikle, istediğini elde edememe halinde, atacağı rastgele bir adımı, kendi vatandaşlarını korumak için harekete geçme gerekçesiyle haklı çıkarmaya çalışabilir.

NATO’nun 30 üyesi, açık kapı siyasetini durdurmaya yönelik her türlü teşebbüsü reddetti.

Ukrayna, NATO’ya katılmak için net bir vakit çizelgesi arayışında olsa da, İngiltere Büyükelçisi Vadym Prystaiko BBC’ye verdiği demeçte, üyelik taahhüdünün hala Ukrayna anayasasının bir kesimi olduğunu, lakin savaşı önlemek için bu mevzuda esnek olabileceklerini söyledi.

Putin, Biden ile birçok defa görüştü

Batı Ukrayna için ne kadar ileri gidecek?

ABD ve başka NATO müttefikleri, Ukrayna’ya muharebe birlikleri gönderme planları olmadığını, bunun yerine dayanak teklif ettiklerini açıkça belirttiler.

Pentagon, 8 bin 500 savaşa hazır askeri alarma geçirdi ve Almanya, Romanya ve Polonya’ya 3 bin ekstra asker gönderiyor. Öbür NATO müttefikleri, ittifakın doğu kanadına takviyelerini artırdı.

Batı’nın elindeki başka araçlar, danışman ve tabancaları içeren askeri yardım ve yaptırımlar görünüyor.

Biden, Ukrayna’ya taarruz olması durumunda Rusya başkanını “şimdiye dek hiç karşılaşmadığı” tedbirlerle tehdit etti. Pekala bunlar neleri içerebilir?

Rusya açısından en tesirli ekonomik darbe, Rusya’nın bankacılık sistemini memleketler arası Swift ödeme sisteminden koparmak olacaktır. Bu, ABD ve Avrupa ekonomilerini de makûs etkileyebileceği kaygısıyla her vakit son deva olarak görüldü.

Bir öbür kıymetli tehdit, Rusya’nın Kuzey Akım 2 doğal gaz boru sınırının Almanya’da açılmasını engellemek. Almanya’nın güç düzenleyici kurumu bu tedbir hakkında karar evresinde.

Biden, Vladimir Putin’e yönelik ferdî yaptırımların da düşünüleceği konusunda uyarırken İngiltere de “Kremlin içindeki ve etrafındakilerin saklanacak hiçbir yeri olmayacak” ihtarında bulundu.

Ne tıp bir muahede?

Potansiyel bir mutabakatın hem doğu Ukrayna’daki savaşı hem de daha geniş güvenlik problemini kapsaması gerekecek. Sallantılı bir ateşkes yürürlükte lakin 2014 ve 2015 Minsk barış mutabakatlarını tekrar canlandırmaya yönelik olarak Rusya, Ukrayna, Fransa ve Almanya ortasındaki görüşmelerde şu ana kadar bir ilerleme sağlanamadı.

Ukrayna, mutabakatın koşullarından mutlu değil; çünkü bu muahedenin Rusya’ya ve ayrılıkçılara çok fazla şey verdiğini düşünüyor.

Putin, Ukrayna başkanına, “Beğen ya da beğenme güzelim, buna katlanmak zorundasın” dedi.

ABD ve NATO’nun Moskova’ya gönderdiği ve sızdırılan bir doküman, Batı’nın Rusya ile daha geniş bir güvenlik mutabakatına nasıl baktığının bir göstergesi olabilir.

Raporda ABD, kısa ve orta menzilli füzelerin sonlandırılması ve kıtalararası füzelerle ilgili yeni bir Start muahedesi konusunda müzakerelere başlanabileceğini söylüyor.

Washington ayrıyeten “şeffaflık mekanizmasının” bir kesimi olarak Polonya yahut Romanya’da kruz füzesi bulunmadığına dair teminat verecek ve Rusya da iki Rus füze üssüne ait garanti sağlayacak.