Türkiye’de siyaset, birey-insana ve diyalojik düşünmeye düşman!

Aydan Gülerce* 

Dünya Sevgi Haftasında düşmanlık üzerine yazmanın ne gereği mi var artık?

Dünyaya hakim araçsal demokrasi, otoriter popülizm ve neoliberal sömürü sistemi sayesinde kutuplaşma, düşmanlık ve şiddet tüm dünyaya pandemiden çok daha evvel ve beter yayıldı. 

Zati sevgiyi okuyabilmek yazmaktan, yapmak hissetmekten çok daha değerli bugün. 

Hasebiyle her türlü acının ve derin yoksulluğun üstüne -veya temelinde- sevgi yoksunluğundan kıvranan bu ülkede, yeni siyasetin dinamiklerine ve şu tabire ilgisiz kalamadım da bu başlık ondan: 

“Bize diyorlar ki ‘siz zenginliğe düşmansınız’, hayır biz ‘yoksulluğa düşmanız’…“

Bu cümle, ondan evvelki “Biz Türkiye’nin en genç partisiyiz. Bu sömürü tertibini yıkmak için buradayız. Artık tahammülümüz kalmadı. Biz yıllardır direniyoruz lakin ‘bu daha başlangıç’ demeyi Gezi’den öğrendik” cümleleri üzere, Erkan Baş‘a ilişkin.

Kaç vakittir Sera Kadıgil, Ahmet Şık ve Barış Atay üzere parlak ve enerjik yoldaşlarıyla birlikte dolu dizgin, fişek üzere gidiyorlar. Yürekleri titretiyorlar. Kimi siyasalların nabızlarını, bazılarının de zirvesinin tasını attırıyorlar.

İdealist prensipli ve ütopik romantikler. Açlık, yoksulluk, eşitsizlik üzere sert ve insancıl gerçeklere işaret edip, insanların yaralarına parmak basıyorlar. “İnat” ile umut, coşku ve kararlılık temsil etmeye çalışıyorlar.

Hakikaten bu birkaç cümle bile yığınla can alıcı kilit kavrama vurgu yapıyor: Genç parti, sömürü, tertibi yıkmak, tahammül, Seyahat, vb.

Ama beni klavyenin başına oturtan birinci cümledeki “düşmanlık” problemi oldu. Çünkü bütün sıkıntı de işte o zati: Düşman olmak ya da olmamak! İster zenginliğe, ister yoksulluğa karşı olsun. Yani içerikten bağımsız, motivasyon ve metot olarak “düşmanlık”.

Denilebilir ki “ne var bu ironik detayda?”: “Bu düşmanlık düzgün bir hedefle; yoksulluğa karşı.” “Barış için savaş” üzere filan…

Öncelikle; değiştirmek istedikleri tertipte değişmeyen tertibi sürdüren ve yeniden-üreterek sürdürecek olan da tekrar bu “ortak dil” esasen. Eril savaş dili! İster kişi olarak, ister ülke olarak yanı başımız kadar yakında olsun. Savaş ve düşmanlık daima ötemizde yahut uzağımızda varsayılıyor. Hep dışımızda görünüyor.

Halbuki içimizde. İçimizdeki ötekilerle ve ona karşı olan yok sayılıyor. Artık ve burada olan göz arkası ediliyor. İsterse ötekileştirilmiş küme kimlikleriyle özdeşim yahut ittifak kurarak, büyük ve makus ötekine karşı olsun; hiç fark etmiyor.

Siyasetteki bu ittifakları yaptıran da hakikaten “ortak düşman”!

Birincil antagonizma

Esasen TİP olarak “yıllardır direnmişler”, ancak (henüz?/hâlâ?) “daha başlangıçtalarmış.” Neden sanki? Nasıl bir direnişmiş ki hiç işe yaramamış şimdiye kadar?

Antagonizma birey-insanın, kolektifin, topluluğun yahut insanlığın başından beri ve ayrışmanın gereği bir “başlangıç koşulu” olarak esasen daima vardır. Değil yıllar, yüzyıllar, bin yıllar bu sarmalla geçti. Onun gücünü düzenleyip yahut dönüştürüp radikal yarılma travmasını aşarak, bir türlü radikal sevgiye ulaşılamadığından olsa gerek!

Her şeyin, hatta “güce direnişin” de en uygununu ve doğrusunu bilenler, değişim dönüşümden, risk almaktan ve hamasetten kelam edenler, Nietzsche‘nin ikazlarına karşın, bir türlü sihirli formüllerini değiştiremediler!

Hülasa, Türkiye’de hâkim siyasetin “inatçı direnişi” birey-insana ve demokratikleşmeye karşıdır. Temel onun ekosistemik ve öznel diyalojik ilişkiselliğine düşmandır. Bu yadsındıkça da bozuk toplumsal tertip devam eder. Sebebi her ne olursa olsun; gelenek, önyargılı cehalet, ideolojik körlük, kötülük, uygunluk, yenilik, vb. hiç fark etmez.

Bireyi de en düzgün de anti-emperyalizm, anti-kapitalizm, anti-faşizm, vb. popülist telaffuzları ile temsili demokrasiyi araçsallaştırarak kendisi sömürür. Onu tanımaz bile. Kendini tanımaz. Kendinin ötekisini tanımaz. Ondan korkar. Değil yüzleşmek, fark etmek bile istemez. Sömürü tertibi işte bu türlü değişmez. Kimse özerkleşemez ve özgürleşemez.

Sonuç ve özet olarak, modernist Sol siyasetin “sınıf”, postmodernist özgürlükçü siyasetin de “grup kimliği” kavramları “birey-insansız”: Homofobik yahut Xenofobik! Onu inkâr eder, yutar yahut boğar.

Hakikaten TİP’nin telaffuzunda savaşacağını söylediği “yoksulluk” da artık derin bir “grup kimliği”. Salt bir epistemik kategori ve siyasi retorik. İçinde “yoksul insan” gerçek, eşit, kıymetli ve öznel birey olarak yok!

Kimsesiz, dışlanmış ve ihmal edilmiş kardeşler dayanışması

Baş, yüzde 10’luk tabanı ile en büyük ağabey parti “HDP, 12 Şubat yemeğine davet edilmedi” diye Millet İttifakı’nı uyarıyor. “Dayanışma ve kardeşlik” daveti yapıyor.

Yani “baba iktidar” ortalıkta yokken, “babanın yasasına” karşı çıkamıyorken, sesini “ana muhalefet”e yükseltiyor. Onu kalkan yahut köprü yapıp söyleniyor. Sonra da kol kanat germek istediği öteki kardeşlerini sıralıyor: Bayanlar, gençler, LGBTİ+, Kürt fakirler, vs.

Böylelikle de kendi “siyasi ve küme kimliksel” konumunu hem iktidara, hem de muhalefete zıtlık üzerinden tanımlayarak alıyor. Altı önder fotoğrafını işaret ederek “Böyle Türkiye temsili olmaz” diyor.

Olmaz, evet; benim de aylardır, hatta tepe yemeğine menü önerisi bile yazdığım üzere. Ancak bu türlü de olmaz: Millet İttifakı’na, “Sen Cumhur İttifakı’nı zaman; bana siyaset yolu aç, sonra kenara çekil” demekle hiç olmaz.

Çünkü Baş’ın çizdiği tablonun da “modern toplumun” tüm kurumlarında derin kökleri olan ve sistemi sürdüren “geleneksel aile tipi siyaset yönetişimi modelinden” hiç farkı yok açıkçası: Yaşlı, baskın ve takiyyeci baba; demode, silik ve namuslu ana; uzunluk boy, nesil jenerasyon, hepsi farklı tip travmalı kardeşlerden oluşmuş. Özgürlük ve özerklik istekleri dolu, lakin basmakalıp önyargılar, öğrenilmiş çaresizlikler ve edilgenliklerle süslenmiş, çok yaralı, aydınlanma faturaları kabarık ve kalabalık bir Cumhuriyet ailesi fotoğrafı bu! 

Artan enflasyon, adaletsizlik, çaresizlik ve geleceksizlik yalnızca gençleri, çalışanları yahut fakirleri etkilemiyor. Herkesi topyekûn ilgilendiriyor. Toplumda neredeyse ezik, sömürülmüş, depresyonda ve öfkeli olmayan yok.

Ayrıyeten, esasen kuryelerin yürüyüşleri ve artırım grevleri klişe manada 20. yüzyıl kuramlarındaki “işçi sınıfının” bilinçlenmesine filan da işaret etmiyor. Hele 21. yüzyıl gençleri 80 sonrası siyasetinin her türlü ikincil kimlik milliyetçiliğinden nefret ediyor. Geleceğin meçhullüğü ve siyasi seçeneklerin yetersizliği salt onları değil, herkesi ürkütüyor, sindiriyor, siyasetten ve siyasetçiden soğutuyor.

Öteki bir deyişle sandığı da boşaltıyor. Yani salt ideolojik ve teorik olarak değil, pragmatik ve araçsal siyaset olarak da çok büyük hata!: 3. Yol, oyların gerekli yüzde 60’ını ikiye değil, üçe bölüyor. Yeri “bir kere daha” kaydırıyor. Yani yalnızca “kararsızları” ve “iktidara” da, “muhalefete” de, “muhalefete muhalefete” de toptan karşı ve kızgın olanları çoğaltıyor.

Özcesi, “ortak ve dikey” ülke meseleleri hepsini, tüm kısımları ve siyasi partileri “yatay ve çapraz” kesiyor. Tüm kartların tekrar karılması gerekiyor. Daha “folu yumurtası” meçhul seçim sonrası TBMM’de değil, “şimdi ve burada” ilişkisel düşünmeyi gerektiriyor.

Radikal dönüşüm inatlaşma ve restleşme değil, radikal sevgi ve sorumluluk istiyor. O da birinci ve tez sinerjik adım olarak geniş demokrasi için taze bir toplumsal dayanışma ve oydaşma çağırıyor.

Sonuç olarak, tweetimde de dediğim üzere, ister sağ, ister sol olsun; tek el ampülü gevşetse de sökmeye, hele “bozuk tertibi dönüştürmeye” asla yetmiyor.

* Prof. Dr., Boğaziçi Üniversitesi