Uzmanlardan “Enerji sorunu, domino tesiri yaratabilir” uyarısı: Geçmiş yıllarda uzun vadeli olarak planlanmalıydı

İran’ın 10 gün boyunca Türkiye’ye doğalgaz vermeyi durdurması ve elektrik arzında yaşanan problemler sebebiyle birçok organize sanayi bölgesinde üretim durdu. Türkiye’nin uzun periyotlu doğalgaz kontratlarının 2021 yılının sonunda müddetinin dolacak olmasıyla ilgili konuşan uzmanların mümkün bir güç krizi hakkında yaptığı ihtarlar, tekrar gündeme geldi. ODTÜ Jeoloji Mühendisliği’nden Dr. Zeynep Elif Yıldızel’in, kesinti öncesi “Biz 2022’nin ve devamının doğalgaz kontratlarını vaktinde bağlamazsak, büyük kentlerdeki üretimler sekteye uğrayacak demektir. Bu çok önemli ekonomik bir sorundur. Uzun periyotlu kontratların biteceği çok evvelden belirliydi. Biz bu kontratların biteceğini bugün mü öğrendik?” uyarısını yaptığı görüldü.

Son günlerde yaşanan doğalgaz arzındaki kahırlar uzmanların bahisle ilgili daha evvel yapmış olduğu ikazları gündeme getirirken, devletin tedbir almadığı ve duruma hazırlıksız yakalandığı tenkitlerine sebep oldu.

Uzmanlar ne demişti?

ODTÜ Jeoloji Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Dr. Zeynep Elif Yıldızel, Daktilo1984’ten Arın Demir’e Kasım ayında yaptığı açıklamada, güç tedariği için planlamanın çok evvelden yapılması gerektiğini vurgulayarak, “Pandemi sonrası herkesin üretime geçeceği muhakkaktı. Bunun için de güce muhtaçlığımız var. Bizim için güç tedarik probleminin geçmiş yıllarda uzun vadeli planlanmamış olması, 2022’de bir domino tesiri yaratabilir” yorumunu yapmıştı.

“Enerji demokrasi üzeredir, pahası olmadığı vakitlerde anlaşılır”

“En kıymetli güç, olmayan güçtür,” vurgusunu yapan eski Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Aydın Sezer ise, “Klasik bir tabirle; güç demokrasi üzeredir, asıl pahası olmadığı vakitlerde anlaşılır. Bugün Avrupa’da satılan, bin dolara bin metreküp mertebesindeki doğalgaz fiyatları epeyce değerli lakin yarın bunun da olmadığını düşünürsek hangisini tercih edersiniz? Bin doları göğüslemeyi mi yoksa endüstrinin durmasını mı? Ya da insanların donmasını mı tercih edersiniz? Türkiye için bu bir cins ikilem haline dönüştü. Bu ikilemin temelinde de salt güç kaynakları açısından yoksul olmamız değil, bunu yönetememekle alakalı kurumsallık sorunu bulunuyor,” sözlerini kullanmıştı.

“Türkiye’nin bu mühlet zarfında daha stratejik oyun oynaması gerekiyordu”

Eski BOTAŞ Gaz Alımı Daire Lideri Ali Arif Aktürk de, güç tedariği için bir plan yapılmamış olmasının riskleri üstünde dururken, şu sözleri kullanmıştı:

“Bugün görüşmeleri devam eden Rusya ile uzun periyotlu 8 BCM’lik kontratın 2021 yılında biteceği 1996’dan beri biliniyordu. Yeniden 1999’da imzalanmış Nijerya Sözleşmesi’nin 2021’de biteceği de 1999’dan beri belirliydi. Keza SOCAR Mutabakatı 2001’de imzalandı. Bu mutabakatın da 2021’de biteceği biliniyordu. Türkiye’nin bu müddet zarfında daha stratejik oyun oynaması gerekiyordu. Bunu yapamadığımız için şu anda piyasalar satıcının piyasası. Biz de siyasi müzakerelerle mutabakatlar yapmaya çalışıyoruz. Halbuki Türk Akımı’nın hükümetler ortası muahedesine onay verilirken, müzakerelerde 2021’de bitecek kontratları da göz önüne alsaydık bugün bu kadar fazla konuşmazdık. En azından bugün içinden geçtiğimiz güç krizinde müzakerelerde daha avantajlı olurduk.”

“Günümüzde mevcut kontratlarımızı yirmi yıllık mühletle yenilemek uygun değil”

Uzun devirli kontratların stratejisiyle hakkında konuşan eski BOTAŞ Genel Müdürü Gökhan Yardım da şunları kaydetti:

 “Türkiye her sene dünya spot LNG fiyatlarına, uzun periyotlu kontratlarına ve iç pazar koşullarına bakarak en ekonomik şartlarda riske etmeden yıllık doğalgaz ölçüsünü sağlamak zorunda.” yorumunu yapmıştı. Yıldırım, sözünün devamında “Rusya ile kontratlarımızı ‘uzun dönemli’ diye konuşurken öncelikle burada uzun devirli kontratı nasıl tanımladığımız kıymetli. Kimileri bir yılın üzerindeki kontratları bile uzun devirli olarak sayıyor. Bana sorarsanız, artık günümüzde mevcut kontratlarımızı yirmi yıllık mühletle yenilemek uygun değil. Hatta on beş yıllık kontratların mühleti bile fazla. Bunun ideali, azamî on yıl olmak üzere beşer yıllık, ikinci 5 yıl tarafların tekrar gözden geçirip mühlet uzatımı için opsiyonlu kontratlar yapılmasıdır.”