Almanya kriz bölgelerine tabanca ihracatı yapıyor mu?

Tetyana Klug

Batılı istihbarat örgütlerinin raporuna nazaran Rusya, Ukrayna sonuna yaklaşık 100 bin asker yığdı. Ukrayna ve Batı, bunu somut bir askerî tehdit olarak kıymetlendiriyor. Bu nedenle çok sayıda ülke Ukrayna’yı tabanca ve teçhizatla desteklerken, Almanya da şimdiye kadar 5000 miğfer gönderdi.

Ukrayna hükümeti bunu kâfi görmüyor. Gerçekten Kiev idaresi, geçen Cuma günü Berlin’den resmen savaş tabancaı talep etti. Lakin Almanya, şimdiye kadar bu taraftaki talepleri reddetti. Hem Başbakan Olaf Scholz (SPD) hem de Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock (Yeşiller), Federal Hükümetin “kriz bölgelerine tabanca ihraç etmeme” istikametindeki siyasi unsuruna atıfta bulundu. SPD, Yeşiller ve FDP’nin koalisyon mutabakatında mevzuyla ilgili şu tabirler yer alıyor: “Sadece haklı münferit durumlarda istisnalar olabilir ve bu istisnalar anlaşılabilir bir halde kamuoyu önünde belgelenmelidir.”

Almanya’nın tabanca sevkiyatı konusundaki duruşu net mi?

Argüman: Başbakan Scholz, Ukrayna’ya tabanca takviyesi verilip verilmeyeceği sorusu üzerine Almanya’nın klâsik tavrının altını bir sefer daha çizdi: “Alman hükümeti uzun yıllardır öteki kriz bölgelerinde sergilediği net duruş gereği, Ukrayna’ya da savaş tabancaı satışı yapmayacak.”

DW gerçeklik sorgulamasının sonucu: Yanlış!

Alman Dış Siyaset Topluluğu’nun (DGAP) savunma ve güvenlik uzmanı Christian Mölling, DW’ye verdiği demeçte, “Geçmişte kriz bölgelerine elbette tabanca sevkiyatı yaptık. Lakin her vakit bu mevzuda mevcut duruma nazaran hareket ettik” diyor ve ekliyor: “Bu, Almanya’nın her hadiseyi başka ayrı değerlendirmeyi unsur edindiği manasına gelir. Her duruma tek tek bakıyoruz.”

Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsü’nden (SIPRI) Pieter Wezeman da DW’ye yaptığı açıklamada, Almanya’nın son vakitlerde kriz bölgelerine tabanca gönderdiğini doğruluyor: “Almanya’nın çatışma durumundaki ülkelere yahut aktörlere tabanca tedarik etmediğinin yanlışsız olmadığı pek açık. Alman tabancalarının Alman hükümetinin isteğiyle, özel takviyesiyle, hatta şahsen hükümet tarafından ihraç edildiği birçok örnek var.”

Yemen Savaşı’nda Alman tabancaları

SIPRI’nin Trend Gösterge Endeksi’ne nazaran, 2010 yılından bu yana Alman tabanca ihracatının beşinci büyük alıcısının Mısır olması, bunun delillerinden biri. Federal İktisat ve İklim Muhafaza Üst Kurumu’ndan yapılan açıklamaya nazaran, 1 Ocak-14 Aralık 2021 tarihleri ortasında Mısır için yaklaşık 4,34 milyar Euro’luk tabanca ihracatı müsaadesi verildi. Bunun büyük kısmı eski Başbakan Angela Merkel’in vazife mühletinin son günlerinde, yani bir evvelki Alman hükümeti tarafından onaylandı. Üstelik bu onay, Mısır’ın, Yemen ve Libya’daki çatışmalara askerî olarak dahil olmasına ve büyük insan hakları ihlalleri nedeniyle eleştirilmesine karşın verildi.

2015’ten bu yana Yemen Savaşı’na askerî müdahalede bulunan öbür birtakım ülkeler de Almanya’dan tabanca aldı. Bunlar ortasında Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Katar da yer alıyor.

Türkiye ile kuvvetli iştirak

Alman tabancalarının bir başka tartışmalı alıcısı da NATO ortağı Türkiye. Savunma uzmanı Christian Mölling, ülkenin son yıllarda “önemli ölçüde değiştiğini” söylüyor. “Geriye baktığımızda, tabanca teslimatlarının yanlış olduğunu söyleyebiliriz. Hükümetler yanlış değerlendirmelerde bulunabilir elbette, yanılmak hakkıdır. Sonuçta bunlar birer kıymetlendirme olarak kalıyor.”

Almanya yıllarca Türkiye’ye yüz milyonlarca euro pahasında savaş tabancaı sağladı. Üstelik Türkiye’nin, insan hakları ihlalleri nedeniyle eleştirilmesine ve Birleşmiş Milletler tarafından, Libya’daki iç savaşa tabanca teslimatlarıyla müdahale eden ülkeler ortasında sayılmasına karşın. Ayrıyeten Türkiye uzun yıllardır PKK’ya yönelik hem yurt içi, hem de komşu ülkelerde askeri operasyonlar düzenliyor.

Türkiye’nin 2018’de Suriye’nin kuzeyindeki YPG milislerine yönelik başlattığı askerî harekâtla birlikte durum daha da kritik hale geldi. Alman medyasında “Alman tanksavarları Alman tanklarını mı vuruyor?” soruları soruldu. Çünkü Almanya, 2014 yazından bu yana Kuzey Irak’taki Kürt Peşmerge güçlerine, IŞİD milislerine karşı gayretinde takviye sağlıyordu. Bu kapsamda Peşmergelere yalnızca gözetici teçhizat değil, tıpkı vakitte makineli tüfekler, tabancalar, tanksavarlar ve el bombalarından oluşan çeşitli muharebe tabancaları da sevk edildi. Bu tabancaların toplam pahası 90 milyon euroyu buluyordu.

Kürt bölgesel idaresi, bu tabancaları yalnızca IŞİD milislerine karşı kullanmayı taahhüt etse de, bu denetlenmedi. Alman hükümeti, 2016’da Federal Milletvekili Agnieszka Brugger’in soru önergesine verdiği karşılıkta, Almanya’dan giden tabancaların örneğin Kuzey Irak’ta karaborsaya düşmüş olmasının ihtimal dahilinde olduğunu kabul etmek zorunda kaldı.

Öte yandan DW’nin görüştüğü uzmanlara nazaran, sevkiyat sonrası denetimler, yani tedarik edilen tabancaların nerede kullanıldığının ve ne durumda olduğunun izlenmesi bile, bu tabancaların çatışmalarda kullanılma ihtimalini ortadan kaldırmıyor.

Müstakbel kriz bölgeleri iddia edilebilir mi?

Hem Mölling hem de Wezeman, Alman hükümetinin bir yandan kısıtlayıcı bir tabanca ihracat siyaseti izlemesini, öbür yandan teslimat müsaadeleri için net bir güvenlik siyasetine sahip olmamasını eleştiriyor. Christian Mölling’e nazaran, ülkelerin güvenlik durumunun nasıl değiştiğine dair sistematik ve daima güncellenen bir tahlile gereksinim var: “Teslimat yapılabilecek ülkeler hangileri? Güvenlik ve güvenilirlik durumları nasıl? Tabanca satılmaması gereken ülkeler hangileri?”

Bir ülkenin “kriz bölgesi” olarak tanımlanıp tanımlanmayacağı konusunda birden fazla vakit görüş farklılıkları bulunuyor. Örneğin Güney Kore. SIPRI’ye nazaran, Seul idaresi açık ortayla Alman tabancalarının en büyük alıcısı pozisyonunda. Fakat Enstitü’den Pieter Wezeman şu noktaya dikkat çekiyor: “Güney Kore resmen Kuzey Kore ile savaş halinde. Almanya da Güney Kore’nin Kuzey’den gelebilecek mümkün akınlara karşı kendini müdafaasına yardımcı olmak gayesiyle ihracat yapıyor. Pekala, Alman hükümeti, benzeri durumdaki Ukrayna’ya neden tabanca vermiyor?”

Yeni Federal Hükümet, tabanca ihracatındaki yasal çerçeve boşluğunu gidermek istiyor. Birlik90/Yeşiller Federal Meclis Kümesi Dış Siyaset Sözcüsü Jürgen Trittin, kendi idarelerindeki Federal İktisat Üst Kurumu’nın, bu bahiste bir yasa tasarısı hazırlayıp ilgili meclis alt komitesine gönderdiğini açıkladı. Trittin, bu tasarının “tabanca ihracatıyla ilgili bağlayıcı olmayan unsurları bağlayıcı hale getirmeyi” hedeflediğini söyledi.

Sonuç: Almanya kriz bölgelerine tabanca tedarik etmeme unsuruna her vakit bağlı kalmadı. Alman Hükümeti, çeşitli kriz ve çatışmalara taraf olan ülkelere tabanca teslimatını bugüne kadar tekraren onayladı.