Bir Aktivistin Gözünden: Bugün barışa ses verme günüdür

Gülseren Onanç*

1991’de Türkiyeli bir ilaç şirketinin satış pazarlama müdürü olarak Moskova’da vazifeye başladığımda kendimi çok şanslı hissediyordum. Amerika’da memleketler arası pazarlama yüksek lisansımı yeni bitirmiştim, Sovyetler Birliği açıklık ve tekrar yapılandırma (Glasnost ve Perestroyka) periyodunda Batı’ya ve kapitalizme açılıyordu, Türkiyeli şirketlerin Özal’ın dış ticareti destekleme siyasetleri sayesinde bir rekabet avantajı vardı. Hayalim bir Türk markasını küresel bir marka yapmaktı ve burası şahane bir başlangıç noktasıydı.

Ağustos ayının Türkiye sıcağından üç buçuk saat uçak seyahati sonunda vardığım Moskova beni soğuk, bulutlu, gri bir hava ile karşıladı. Havaalanı, caddeler, otomobiller, dükkanlar her yerde soğuk bir gri renk hakimdi. Vakit güya yirmi yıl evvel durmuş üzereydi. İçinde 6 vakit dilimi olan bu kocaman ülkenin buluşma noktası olan Moskova İstanbul üzere, New York üzere kocaman bir metropoldü. Bu kentin iki rengi vardı; Kiev’den, Bakü’den, Kafkaslardan, Taşkent’ten, St. Petersburg’dan, Sibirya’dan gelen insanları ve bana Disneyland’ı anımsatan Kızıl meydanı.

Gittiğimden bir hafta sonra Gorboçov’a karşı gerçekleşen askeri darbe, her ne kadar benim üzere 80 darbesi görmüş biri için çok hafif olsa da ve Yeltsin tarafından birkaç günde bastırılsa da Sovyetlerin dağılmasını tetikleyen tarihi bir süreçti. O tarihi süreci yaşayan şanslılardan biriydim. Ülke birkaç ay sonra 15 özerk ülkeye ayrılmıştı. Her ülke kendi insan sermayesi ve Kremlin ile olan alakaları ile kendine bir yol çizdi. O günlerdeki beklentim dağılan Sovyetler Birliği ülkelerinin, insan haklarına saygılı, demokrasinin, hukukun üstünlüğünün hakim olacağı refah toplumlar olmasıydı. Özünde eşitlik ve dayanışma olan komünist rejimle 75 yıl yönetilen bu coğrafya Avrupa Birliği gibisi bir yapılanma ile Türkiye’nin yanı başında bir refah toplumu yaratma potansiyeli taşıyordu.

Üzerinden 30 yıl geçti ve maalesef bu hayalim gerçekleşmedi. Orta Asya cumhuriyetleri yozlaşmış otoriterlerin elinde perişan oldu. Moskova (Kremlin de diyebilirim) “ağır ağabey” olma rolünü hiç bırakmadı. Putin yeni Avrasyacılık siyasetini bölgeye adım adım uygularken NATO üyesi Türkiye’deki otoriter iktidar ile işbirliği yapabildi. Hatta ABD seçimlerinde bile Trump’ın seçilmesi tarafında bile çalıştı. Artık de dünyadaki güç krizini fırsat bilerek Ukrayna ile bir savaşın eşiğine gelip Nato’ya net bir bildiri yolladı. Bu atağa karşı “ABD geri geldi” diyen Joe Biden idaresi duruma seyirci kalmayacağını söylüyor. NATO üyesi ülkeleri ve AB ülkeleri geçen hafta Moskova ve Kiev’de diploması trafiğini arttırdı.

Yeni bir soğuk savaş mı başlıyor?

BBC Türkçe’ye nazaran, Rusya ve Çin’in iki otoriter devlet lideri Putin ve Şi Jinping ortasındaki yakınlaşma son yıllarda askeri alanda gitgide artan bir işbirliği de sergilemeye başlayınca ABD, NATO, Avrupa Birliği (AB) liderliklerinin tasaları arttı, “Yeni bir soğuk savaş mı başlıyor?” sorusu gündeme geldi. Son olarak, Kış Olimpiyatları’nda Pekin’de buluşan Vladimir Putin ve Şi Jinping’in “Yeni Bir Periyoda Giren Milletlerarası Münasebetler ve Sürdürülebilir Global Kalkınma Hakkında” tavırlarını açıklayan ortak imzalı bildirisi, “yakınlaşmanın” artık bir “jeopolitik eksene” dönüştüğüne, tahminen de yakında NATO gibisi bir ortak örgütlenmenin gündeme gelebileceğine ait kimi spekülasyonları yoğunlaştırdı.

Muhtemel bir savaşın kazanını olmayacağı kesin lakin kaybedeni belirli; bayanlar ve çocuklar. Doğu Ukrayna’da, eşini kaybetmiş birçok bekar anne ve yaşlı bayan, Ukrayna Tabancalı Kuvvetleri ile Rusya dayanaklı Novorossiya Federal Devleti ortasında 2014’ten bu yana iddiası 14 bin kişinin vefatına neden olan bir savaşın yanı başında tek başına hayatta kalma mücadelesi veriyor.

Barışseverler ve barış destekleyiciler ne yapacağız?

Barış’ın SES’ini yükseltmeliyiz

“Dünya tekrar iki kutuplu, her an bir savaş riski taşıyan tabanca sanayisinin, militarizmin karar sürdüğü bir yer mi olacak?” “Bu gidişata nasıl dur diyebiliriz? “Barışa nasıl SES verebiliriz?” sorularına yanıt aramalıyız.

Benim tekliflerim;

• Otoriter iktidarlara karşı direnelim: Otoriter popülist başkanların yükselttiği kutuplaşma, milliyetçilik savaşı körüklüyor. Dünyada erkek hükümran, popülist, otoriter sağ iktidarların gücünü arttırması artık yalnızca kendi ülkelerini değil dünyayı tehdit etmeye başladı. Putin, Şi Jinping, Bolsonaro, Orban, Erdoğan, Maduro üzere siyasetçiler yalnızca kendi ülkelerindeki demokrasiyi yok etmekle kalmıyor birebir vakitte bölgelerine ve dünyaya da çatışma ve savaş lisanını yayıyorlar.
• Barış talep edelim: Barış sözcüğü birçok sözcük üzere içi boşaltılan, barış talep edenlerin terörist olarak maksat gösterildiği bir sözcük oldu maalesef. Barış akademisyenleri imzaladıkları bir bildiriden ötürü maksat alındılar ve işlerinden uzaklaştırıldılar. Bugün daima bir ağızdan “barış” talep etmek ve ülke idaresine talip olanları barışı vadetmelerini sağlatmak vaktidir.
• Daha çok bayanın barış masalarında ve siyasette olmasını sağlayalım: BM’nin 1325 sayılı kararı bayanların barış masalarında yer almaları gerektiğini söylüyor. Dünyanın bayanların barışçıl, farklılıkları kucaklayan politik yaklaşımına muhtaçlığı var. Muharrir Ece Temelkuran Oksijen için yazdığı makalede, “Türkiye’nin girdiği seçim atmosferinde Kurulacağını umduğumuz yeni ve daha adil bir siyasal nizamın şimdiden meyyit doğmaması için bayanların tüm varlıklarıyla bulunması gerekiyor. Bayanların öfkeleriyle ve değişim talepleriyle, tamamıyla insan olarak. Bunun olması için beyefendilerin biraz toparlanarak oturması, özellikle ilerici beyefendilerin biraz daha ilerleyip bayanlara yer açmaları gerekiyor” diyor.
• CHP Genel lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun “Bütün bayanlara sözümdür, devlet idaresinde en az yüzde 35 bayan istihdamı kelamı veriyorum” demesi değerli ancak kâfi değil. Yalnızca devlet idaresinde değil Türkiye’yi yine yapılandıracak siyasi takımlarda da feminist hareketin temsilcileri yer almalı.
• Barış bakanlıkları kuralım: Benim savunduğum feminist bayanların değişim yaratacağı savını sosyolog Asiye Müjgan İnançlı sorguluyor. “Patriyarkal prensiplerle işleyen devlet sistemi, feminist prensipleri savunan bayanların bu makinede yer almasıyla birden başkalaşacak mı?” sorusunu soran Güvenli’nin umut veren bir yanıtı var; “feminist dış siyasetin imkanlarını geçmişi binlerce yıl öncesine dayanan feminist barış hareketi, “erkek devlet” düzeneğinin içinde yer alarak uzun erimli bir uğraşta sonuç alabilir” diyor. Leandra Bias’ın önerisi bize ilham veriyor, savunma bakanlıklarını “barış bakanlıklarına” dönüştürelim.

Dünyanın barışa muhtaçlığı olduğu bu devirde barışa feminist SES verelim.

Bu yazı, SES Eşitlik, Adalet, Bayan Platformu’ndan alınmıştır.