Hatırlanmak teselli veriyor

Seray Şahinler – Zaven Biberyan edebiyatımızın “unutulan” isimlerinden… 1921’de Çengelköy’de doğar Biberyan. Ermenice yayın yapan gazeteler başta olmak üzere çeşitli mecmualarda müelliflik yapar. Sosyalizme atıf yapan yazıları nedeniyle yolu mahpusa düşer. Sonrasında Beyrut süreci başlar. 1953’te İstanbul’a döner ve tekrar yazmaya başlar. Bir periyot siyasette da etkin rol alır.

Biberyan’ın Ermenice kaleme aldığı ve başyapıt kabul edilen “Karıncaların Günbatımı” romanı geçtiğimiz yıllarda Türkçede yayımlanmıştı. Akabinde geçtiğimiz Kasım ayında özyaşamöyküsü “Mahkûmların Şafağı” yayımlandı. Bu vesileyle Biberyan’ın hayatına bir adım daha yaklaştık. Artık bu seyahati daha zenginleştirecek ve renklendirecek bir stant var önümüzde. Muharririn doğumunun 100. yıl dönümü kapsamında Sevengül Sönmez’in küratörlüğünde düzenlenen “Yazmak Teselli Oluyor” standı muharrir, siyasetçi, tercüman ve bir baba olarak Zaven Biberyan”ın hayatından kesitler sunuyor. Aras Yayıncılık bünyesindeki Yesayan Salonu’nda gerçekleşen stantta aile arşivinden temin edilen fotoğraflar, el yazısı notlar, kupürler ve özel defterler yer alıyor. Kızı Tilda için tuttuğu günlükler ise birinci defa stantta izleyiciyle buluşuyor.

O kendini anlatıyor

Biberyan’ın hayatından izler taşıyan “Karıncaların Günbatımı” bir aile ekseninde Ermenilerin 1940’lı ve 50’li yıllardaki ömründen kesit sunuyor. Roman bugün Netflix’in “Kulüp” dizisi vesilesiyle yine gündeme gelen Varlık Vergisi yüzünden varını ağırı kaybeden bir baba ve bu güç şartları onun yüzüne vuran aile bireylerinin serüvenini ele alıyordu. Romandan muharririn hayatına dair bilgi edinmek mümkün olsa da “Yazmak Teselli Oluyor” standı, bu hayata bütünüyle davet ediyor izleyiciyi. Her müellif üzere Biberyan’ı da yaşadığı devirden bağımsız ele almak mümkün değil. Bu nedenle Emekçi Partisi kongresindeki konuşmasındaki bir kareden Gavroş’taki yazılarına bir bütün olarak bakmak onun yaşadıklarıyla yazdıkları ortasındaki alakayı yanlışsız okumaya yardımcı olabilir.

Müellif ve şairlerin düş ve yazın cihanına temas eden bu stantlar izleyici için bulunmaz nimet. Çünkü yapıtlarını severek okuduğunuz, hayatından etkilendiğiniz edebiyatçılarla “yüz yüze tanışmaya” vesile oluyor. “Yazmak Teselli Oluyor” bu topraklarda yaşamış ama yazın lisanı nedeniyle pek görülmemiş bir ismin bugün edebiyat tarihindeki yerini alması için kıymetli bir sorumluluğu da yerine getiriyor.

Küratör Sevengül Sönmez, “Amacımız çok laf söylememek ve izleyenin kendi bakışını işin içine katmaktı. ‘Yazmak Teselli Oluyor’ Ermenice olan el yazısıyla kendi hayat kıssası. Biz bir şey söylemiyoruz, o kendini anlatıyor aslında. Çeşitli periyodundan fotoğraflarla nasıl birisi olduğuna ve nasıl yazdığına dair resmi tamamlanıyor. Kendi kitabının kapağını resmetmiş bir müellif olarak da onu görme niyetimiz vardı. Edebiyatına ve hayatına dair kısımlar var” diyor.

Fotoğraflar birinci sefer stantta

“Roman bana yetmiyordu, yine fotoğraf çizmeye başladım. Bazen bir su başında yeşil-sarı-mavi hoş bir bayan çiziyordum, bazen de koca koca sütunlu, kırmızı siyah meşalelerle aydınlatılmış bir yeraltı zindanına götürülen tutsak bir bayan.” Biberyan, resme ilgisini “Mahkûmlar Şafağı’ndan” da bu sözlerle anlatıyor. Onun yazı kadar fotoğraftaki mahirliğine birinci defa şahit oluyoruz bu stantta. Müellifin dört tablosu stant kapsamında birinci sefer izleyiciyle buluşuyor.