Dünya
Hollanda’da bağımsız araştırma: Hollanda ordusu Endonezya’da çok sistematik şiddet uyguladı ve hükümet buna göz yumdu
Hollanda hükümetinin isteğiyle yapılan bağımsız araştırmaya nazaran, Endonezya’nın bağımsızlık savaşı sırasında, “Hollanda geniş bir yelpazede …
Hollanda hükümetinin isteğiyle yapılan bağımsız araştırmaya nazaran, Endonezya’nın bağımsızlık savaşı sırasında, “Hollanda geniş bir yelpazede yapısal olarak çok şiddet kullandı” ve Lahey idaresi bunu zımnen onayladı.
Hollanda askerleri, sömürge idaresine başkaldıran Endonezya Cumhuriyeti’ni “her ne değerine olursa olsun yenmek için” yargısız infaz, azap, keyfi toplu gözaltılar ve köylerin kundaklanması üzere yollara başvurdu.
Hükümetin isteği üzerine, Hollanda Savaş ve Soykırım Araştırmaları Enstitüsü (NIOD) öncülüğünde 2017 yılında başlatılan bağımsız soruşturma tamamlandı.
Perşembe günü Başbakan Mark Rutte’ye sunulan araştırma sonuçlarına ait rapor Hollanda’nın, Endonezya’nın bağımsızlık savaşı sırasında yaşananlara ait 1969’dan beri izlediği “aşırı şiddetin sadece istisnai durumlarda kullanıldığı” tarafındaki tezini çürüttü.
Araştırmaya nazaran, 1945-1950 yılları ortasında yaşanan bağımsızlık gayreti sırasında hem Endonezyalılar hem de Hollandalılar çok şiddet kullandı lakin Hollanda askerlerinin tavrı şimdiye kadar daima göz arkası edildi.
Hollandalı bilim insanlarının araştırmasında, Lahey’deki siyasetçiler ve ordu idaresinde sömürgeci bir tavrın hakim olduğu vurgulandı.
Rapora nazaran, Endonezyalıların bağımsızlık isteği hafife alındı.
Hollanda, Endonezya başkanı Ahmed Sukarno ve arkadaşlarının, bağımsız bir devleti yönetemeyeceklerini düşünüyordu.
Rapora nazaran “kendi üstünlüklerine inanmış” yöneticilere, Hollanda’nın sömürge dileği rehberlik etti.
Araştırmacılara nazaran Endonezya’daki savaş Hollanda açısından, “Şiddetli baskı, ırkçılık ve sömürge geleneğinin bir parçası” oldu.
Endonezya üzere geniş bir alanı çok az askerle denetim etmek imkansız bir misyondu, bu yüzden Hollanda ordusu süratle çok şiddete başvurdu.
Hollanda askerleri bağımsızlık savaşını bastırmak için geniş bir yelpazede yargısız infaz, sorguda berbat muamele, azap, tecavüz, keyfi toplu gözaltılar ve köylerin kundaklanması üzere çok yapısal şiddet uyguladı.
Zımnen onay
Rapora nazaran Lahey’deki yöneticiler Endonezya’da uygulanan sistematik şiddeti biliyordu ve bunu zımnen onayladı.
Araştırmacılar tarafından yapılan açıklamada “Soruşturma, Hollanda tarafındaki siyasetçi, bürokrat, asker ve yargıç üzere sorumluların büyük çoğunluğunun, çok şiddetin sistematik kullanımı hakkında bilgi sahibi olduklarını yahut olabileceklerini gösterdi” dendi.
Araştırmacılara nazaran “Her seviyedeki Hollandalı yöneticide, yazılı ve yazılı olmayan hukuk kurallarını ve kişinin kendi adalet hissini bir kenara bırakma isteği” vardı.
Araştırmacılar 1945-1950 yılları ortasında yaşanan tabloyu, “Giderek daha acımasız ve gaddarca sürdürülen ve tıpkı vakitte sözün tam manasıyla her şeyi tüketen bir sömürge savaşının görüntüsü” olarak tanımladı.
Rapora nazaran Hollanda hükumetleri, Endonezya’daki şiddet hakkında çok fazla şey bilmesine karşın, bu hususa çok az ilgi gösterip sorumluluk almaktan kaçındı.
Medya da dahil olmak üzere Hollanda kamuoyu da, “coğrafi ve zihinsel uzaklık” nedeniyle Endonezya’daki şiddete eleştirel gözle bakmadı.
Hollanda Askeri Mahkemesi de savaş esirlerini öldürmek, sorgulama sırasında azap yapmak yahut köylerin yakılması üzere “işlevsel şiddeti” neredeyse hiç cezalandırılmadı.
Raporda “Tecavüz yahut cinayet davalarında bile, Hollandalı yargıçlar, ‘ordu ve onların pozisyonu hakkında büyük bir anlayış gösterdi’ ve askeri çıkarlara bilhassa dikkat ettiler” dendi.
Mahallî halka nazaran 100 bin Endonezyalı hayatını kaybetti
Araştırmacılara nazaran, kayıtlar taammüden makus tutulduğu için, Endonezya Bağımsızlık Savaşı’ndaki kesin meyyit sayısı da bilinmiyor. Yerli halka nazaran, yaklaşık 100 bin Endonezyalı ve yaklaşık 5 bin Hollanda askeri hayatını kaybetti.
Hollanda Gaziler Birliği Lideri Hans van Griensven, araştırmayı fazla tek taraflı bulduklarını söyledi. Her iki tarafın da şiddet kullandığını belirten Van Griensven kamu yayıncısı NOS’a yaptığı açıklamada, raporun Hollanda’nın uyguladığı şiddete çok fazla odaklandığını savunarak şunları söyledi:
“Hollanda ismine orada olan herkesin bir savaş hatalısı olduğu ileri sürülüyor. Bu hakikat değil ve hala hayatta olan gazilere ziyan veriyor. Endonezya”daki bağımsızlık çabasına ait araştırmalarda vaktin ruhu da gereğince dikkate alınmadı. Geçmişe, bugünün ahlakı ve normlarından bakıyoruz.”
Araştırmacılardan biri olan Hollanda Kraliyet Dilbilim, Coğrafya ve Etnoloji Enstitüsü Müdürü Geert Oostindie, bu rapordan sonra Hollanda hükümetinin “Endonezya’daki şiddet olaylarının istisna olduğu” tarafındaki resmi tavrını artık sürdüremeyeceğini düşünüyor.
Hollanda’nın sömürgecilik mağdurlarının haklarını arayan bir vakıf olan Hollanda Fahri Borçları Komitesi Lideri Jeffry Pondaag ise araştırmanın hükümetin Endonezya’da yaşananları düzeltmeye yönelik bir adımı olduğunu vurgulayarak “Hollanda kendisini açıkça savaş cürümlerinin faili olarak ilan etmediği sürece hiçbir haber pahası yok” diye konuştu.
Hollanda hükümetinin isteğiyle gerçekleştirilen araştırma, 17 Ağustos 1945 tarihinde Sukarno tarafından Endonezya Cumhuriyeti’nin ilan edilmesinden, 27 Aralık 1949’da Hollanda’nın egemenliğin evresini imzaladığı Lahey Barış Konferansı’na kadar olan süreci kapsıyor.
18. yüzyılda sömürmeye başlamıştı
Doğu Hint adalarında kurduğu şirketlerle bölgedeki ticareti ele geçiren Hollanda, 18. yüzyıldan itibaren Endonezya’yı büsbütün sömürgesi haline getirdi.
Uzun mühlet Hollanda egemenliğinde kalan Endonezya’da, 1900’lü yıllarda bağımsızlık yanlısı, anti-emperyalist fikirler yaygınlaşmaya başladı.
Ahmed Sukarno öncülüğünde1927 yılında kurulan Milliyetçi Parti, bağımsızlığı savunmaya başladı. Hollanda, bu tıp talepleri çok sert ve zalimce bastırmaya çalıştı.
Endonezya, 2. Dünya Savaşı’nda Japonya tarafından işgal edildi. Japonya, milliyetçilerin hükümet kurmasına müsaade vererek, Hollanda’ya karşı sürdürülen bağımsızlık uğraşını destekledi.
Japonya’nın 17 Ağustos 1945’de yenilerek teslim olması üzerine, Sukarno liderliğindeki hükümet, Endonezya’nın bağımsızlığını ilan etti.
Hollanda, bu kararı tanımadı ve bağımsızlığın kanlı bir biçimde bastırılması için asker gücünü seferber etti.
Mahallî halka nazaran 100 binden fazla kişinin öldüğü savaş, 27 Aralık 1949’daki Lahey Barış Konferansı ile sona erdi.
Konferans sonucu, Hollanda, Endonezya’yı resmen tanıdı.