İklim değişikliği tarımı ve gıdayı tehdit ediyor

Tehlikeyi ortaya koyan birçok çalışma var. Mesela WWF-Türkiye’nin gerçekleştirdiği “Türkiye’nin Yarınları Projesi Sonuç Raporu”na nazaran iklim değişikliği sonucu sıcaklık artışı 2030’lu yılların sonuna kadar hudutlu kalacak, bu periyottan sonra ise süratle artacak. Sıcaklık artışının kış mevsiminde 4 derece ve yazın ise 6 derece civarına ulaşması bekleniyor. Kış yağışlarında Türkiye’nin genelinde azalma görülürken bir tek Kuzey Anadolu’nun doğu yarısında yağışlarda artış görülecek.

Hasebiyle Türkiye’yi daha sıcak, daha kurak ve yağışlar açısından daha bilinmeyen bir gelecek bekliyor.

Çalıştaylar yapıldı

Etraf Bakanlığı tarafından hazırlanan Türkiye’nin İklim Değişikliği Aksiyon Planı’nda da Türkiye’nin bilhassa su kaynaklarının azalması, orman yangınları, kuraklık ve çölleşme, bunlara bağlı ekolojik bozulmalar üzere olumsuz tesirlerden kıymetli ölçüde etkileneceği öngörülüyor. Son periyotta açıklanan bir öbür değerli bir raporu ise Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Tarım Islahatı Genel Müdürlüğü hazırladı. Rapor aslında 2021’in ikinci yarısında yapılan bir dizi çalıştayın eseri. Bakanlık uzmanları, çiftçiler ve STK temsilcileri olmak üzere 320 iştirakçi iklim değişikliğinin ziraî üretime, suya ve ekosisteme tesirlerini kıymetlendirdi, tahlil tekliflerini ortaya koydu. Bu çalışmalar kısa ve uzun vadede alınabilecek önlemlerle birlikte “İklim Değişikliği ve Tarım Sonuç Raporu”na dönüştürüldü.

Çarpıcı tespitler

Tarım dalında iklim değişikliğine ahenk aksiyon planının hazırlanmasının ve uygulamaya konulmasının elzem olduğunu belirtilen raporda hayli çarpıcı tespitler var.

Buna nazaran iklim değişikliğinin en kıymetli tesiri su döngüsü üzerinde olacak. “Su zengin”i bir ülke olmadığımız ve hatta su gerilimi altında olan ülke olduğumuz için su kaynaklarının sürdürülebilir yönetilmesi bizim için kritik kıymet taşıyor. Su deyip geçmemek lazım. Yeniden rapordan öğreniyorum ki, 71 kg et için 15 ton su ve 1 fincan kahve için 170 kg suya gereksinim varmış.

Toprak verimliliğimiz son 10-15 yılda esasen kıymetli ölçüde azalmıştı. Artık bu sorun daha fazla hissedilecek. Toprak verimliliğinin azalmasıyla birlikte topraktaki organik yapı zayıflarken “bitki besin elementlerinde azalmalar” görülüyor. Besin hususlarındaki azalma ise daha fazla kimyasal gübre kullanımı ile telafi edilmeye çalışılırken bu durum nitrat kirliliğine ve atmosfere, bir sera gazı olan N2O emisyonu salımına sebep oluyor.

Tesirler çok çeşitli. Mesela deniz düzeyi yükselirken ırmak ağzı ve kıyı yeraltı suları tuzlanıyor. Bu nedenle kıyı alanlarında insanların ve ekosistemlerin tatlı suya erişimi azalıyor. Artan iklim değişikliği doğal bitki örtüsünü değiştiriyor, bozkır alanlarının genişlemesine ve mera alanlarının azalmasına neden olabiliyor. Artan sıcaklık ve yağış rejim değişiklikleri ile bitki hastalık ve zararlıları için uygun ortamlar oluşabiliyor. 

Rapor ziraî meseleleri ve tahlil tekliflerini ortaya koymuş. Rapordan ortaya çıkan ana fikir ise Türkiye’nin hemen iklim değişikliğini dikkate alan yeni tarım siyasetlerini oluşturması ve uygulaması gerektiğidir.

Kısa vadede çabucak yapılması gerekenler

Rapor tarım dalında iklim değişikliğine ahengin sağlanması ve tesirlerin azaltılması için alınabilecek önlemleri sıralamış. Buna nazaran kısa vadede alınacak tedbirler şöyle sıralanmış:

– İklim değişikliğine ahenk hareket planı oluşturulmalı, Ulusal Arazi Kullanım Planlaması yapılmalı.

– “Türkiye Ziraî Kuraklıkla Uğraş Stratejisi ve Aksiyon Planı” kapsamında tarım ve mera alanları için ziraî kuraklık erken ihtar sistemleri kurulmalı.

– Ekosistem odaklı besin üretim modeli oluşturulmalı, Bozkır Ekosistemlerinde İklim Değişikliğine Ekosistem Tabanlı Ahenk Stratejisi uygulamaya alınmalı.

– Dijital, iklime uyumlu tarım teknolojileri yaygınlaştırılmalı.

– Ziraî potansiyelinin düşük olması nedeniyle terk edilen tarım alanlarının biyolojik rezerv alanları olarak değerlendirilmeli, permakültür uygulamaları yaygınlaştırılmalı.

– Agroekolojik uygulamalar küçük aile işletmelerinden başlanarak desteklenmeli. Çiftçi hanelerinde yahut ziraî işletmelerde çiftçi gereksinimini karşılayacak ölçekte yenilenebilir güç tesisleri heyetimi finanse edilmeli.

– Biyolojik çaba yolları desteklenerek yaygınlaştırılmalı.

– Mera ıslahlarında mera bitki örtüsünü güçlendirmek üzere bilhassa yağışlardan azamî faydayı sağlayacak formüller geliştirilmeli.

– İklim değişikliğine hassasiyeti yüksek olan alanlarda ağır tarım teknikleri yerine iklim dostu tarım, gözetici tarım yahut ekosistem tabanlı ziraî uygulamalar yaygınlaştırılmalı, gözetici tarım yapılan alanlar artırılmalı.

– Çağdaş sulama sistemleri yaygınlaştırılmalı. Yeraltı sularının korunması için kısıntılı sulama ile birlikte gece sulaması yapılması teşvik edilmeli. Damla sulama ve toprak altı damla sulama formülleri geliştirilmeli.

– Su gereksinimi az olan bitkilerin ekimi için havza bazlı üretim modeli yaygınlaştırılmalı.

– Canlı rüzgâr perdeleri yaygınlaştırılmalı. Anız yakılmaları ile faal mücadele edilmeli.

Uzun vadede yapılması gerekenler

– İklim dostu ziraî destekleme modeli oluşturmalı. Kuraklığa ve soğuğa toleranslı tohum çeşitleri geliştirilmeli ve hastalıklara sağlam çeşitlerinin kullanım alanları yaygınlaştırılmalı. Mahallî hayvan ırklarının ıslah çalışmaları yapılmalı.

– İklim değişikliği ile ilgili uygulamaların bir bilgi sisteminde kaydı ve takibi yapılmalı.

– Tarım bölümünde sera gazı emisyon azaltım potansiyeli ve maliyeti belirlenmeli.

– Su döngüsünde meydana gelen kırılganlıklar tespit edilerek, bilhassa üst havzalarda bu kırılmaları gidermek üzere ziraî ormancılık çalışmaları yaygınlaştırılmalı.

– Çiftlik tipi biyogaz tesisleri teşvik edilmeli, hayvansal gübre idare sistemleri kurulmalı.

– Değişen iklim şartlarından olumsuz etkilenecek tarım eserleri için alternatif eserler belirlenmesi için çalışmalar yapılmalı.

– Kuraklık tehlikesine karşı çağdaş sulama formüllerinin yaygınlaştırılmasına devam edilmeli.

– Uygun tarım ve organik tarım faaliyetleri artırılmalı.