İstanbul için ikazda bulunan Prof. Dr. Naci Görür, zelzele beklediği yerleri açıkladı

Yer bilimci ve Bilim Akademisi Üyesi Prof. Dr. Naci Görür, “Marmara fayı kırıldı, kırılacak. Kırılırsa asgarî 7.2 büyüklüğünde zelzele üretecek” beklentisini açıkladı. Zelzele beklediği bölgeler hakkında da konuşan Prof. Dr. Görür, kimi araştırmacıların Tekirdağ fayı üzerine yaptığı araştırmaları kaynak göstererek, “Bu fayın güneyindeki blokta gerilim yoğunluğu kuzeye göre 10 üzere fazla olacak, buranın jeolojik yapısı gereği. Kuzeyden daha fazla hasar verebilir. Bursa, Yalova, Gemlik Bandırma, Biga zelzeleye hazırlanmalı. Zelzele güneyde olmasa bile vereceği hasar kuzey bloğundan fazla olabilir” dedi.

İstanbulluları “Anadolu yakasındaki yaşlı kayalar, Avrupa yakasına nazaran daha yapılı ve sert. İstanbul zelzelesinde Avrupa yakası Anadolu yakasına nazaran daha fazla tahrip olacak. Marmara’nın güney bölgesi dikkatli olmalı” diye uyaran Görür, “Marmara’ya dikkat diyoruz. Kilitli olan fay burası diyoruz. Buradaki gerilim kayma gücünden daha fazla” dedi.

Habertürk’te katıldığı canlı yayında soruları yanıtladı. Konuşmasında dikkat çeken ihtarlarda bulunan Naci Görür, şunları söyledi:

“Depremi Marmara Denizi’nin altındaki kuzey Anadolu fayının kuzey kolu üzerinde bekliyoruz. Gölcük’ten Tekirdağ’a kadar fay çizgisi. O bölüme kolaylık olsun diye Marmara fayı diyoruz. Bütün dikkatler burada. Bu türlü olduğu vakit zannediliyor ki, sarsıntı yalnızca burada olabilir, hasar burada olur. Öteki yerlerden dikkatimizi çekiyoruz. Yapılan son araştırmalarda bu fay boyunca biriken gerilim. Gerilim deyince ünite alana düşen kilogram cinsinden kuvvet anlaşılmalı.

Fay düzlemi üzerinde gerilim birikiyor. Anadolu batıya hakikat her sene 2,5 cm kayarken, kaydığı yerlerde sorun yok. O fayın kuzeyindeki ve güneyindeki bloklar. Birtakım yerde bu hareket sürtünme nedeniyle takılıyor. O takıldığı yerde sürtünme kayma kuvvetinden daha fazla oluyor. O nokta itibariyle kayma takılıyor. Anadolu bloğunun hareketi devam ediyor. Takıldığı yerde deformasyon oluyor. Ta ki kayma kuvveti, sürtünme kuvvetini aştığı an orası çat diye kırılıyor ve açığa güç çıkıyor ve orada zelzele oluyor.

“Bu fay kırılırsa asgarî 7.2 büyüklüğünde zelzele olur”

Bu gerilim şu anda Kuzey Anadolu Fayı’nın bir Adalar fayı segmanı ile Kumburgaz fayı üzerinde kilitli. O nedenle Marmara sarsıntı olursa ya Adalar fayı üzerinde olur. Bu aşağı üst 43 kilometredir. Tamamı kırılırsa azamî 7 büyüklüğünde sarsıntı üretir. Yahut Kumburgaz fayı, Yeşilköy, Silivri açıklarında uzanır. Bu 65 kilometredir. Bu kırılırsa da asgarî 7.2 büyüklüğünde zelzele üretir.

Tekirdağ kısmı tartışmalı, oraya girmeyeceğim. Münasebetiyle dikkatlerimiz orada. Marmara fayı kırıldı, kırılacak. Kırılırsa asgarî 7.2 büyüklüğünde zelzele üretecek. Halbuki yapılan çalışmalar gösteriyor ki, bu fayın güneyinde gerilim birikimi kuzeyinden çok daha fazla. Marmara’nın güney kısmında.

“Deprem güneyde olmasa bile vereceği hasar kuzey kadar olabilir”

Bütün Marmara bölgesi kırmızı fay ağıyla örülmüş. Bu faylar canlı faylar. Canlı fay demek, bu fayların sağında solunda bloklar aşikâr ölçüde hareket ediyor. Hareket demek bu faylara tektonik yük/stres bindiriyor. Bu fayların rastgele birinde takılan yerler deforme oluyor, ta ki zelzele üretinceye kadar. Kuzey Anadolu’nun kuzey fayı Marmara fayı diyoruz. Bu fay güneyden daha etkin. Güney kolu da aşağı üst Gölcük’ün 50-60 kilometre ötesinde. Oradan ikiye ayrılıyor.

Kuzey kolu Marmara’nın altından Yunanistan’a devam ediyor. Güney kolu İzmit, Gemlik, Erdek civarından Biga yarımadasında kollara ayrılarak bir güney kol meydana getiriyor. Bu faylar boyunca muhakkak hareketten ötürü tektonik yük, gerilim biriktiği için bunların hepsi yüklenmiş vaziyette. Biz zelzelesi büyük olasılıkla Adalar fayı ile Kumburgaz fayı üzerinde bekliyoruz. Aşağı üst 43 kilometre bir fay bu.

Tekirdağ fayında tartışma var; kırıldı mı, kırılmadı mı diye. Twitter’da anlatmak istediğim birtakım araştırmacıların yaptığı çalışmaya nazaran bu fayın güneyindeki blokta gerilim yoğunluğu kuzeye göre 10 üzere fazla olacak, buranın jeolojik yapısı gereği. Kuzeyden daha fazla hasar verebilir. Takipçilerimin sorusu üzerine, buradaki yöneticileri de uyarmak için; Bursa, Yalova, Gemlik Bandırma, Biga sarsıntıya hazırlanmalı. Sarsıntı güneyde olmasa bile vereceği hasar kuzey bloğundan fazla olabilir.

“İstanbul zelzelesinde Avrupa Yakası daha fazla tahrip olacak”

İki tektonik düzenek var. Bir tanesi gerçek atılımlı. Batıya yanlışsız yılda 2,5 santim geliyor. Her santim hareket bir kuvvet bindiriyor; ona da gerilim diyoruz. Burada gerilim birikiyor. Fayın güneyinde olan alanlardaki jeolojik yapı, kayaların yaşı vesaire itibariyle gerilim burada daha fazla.

İstanbul’un Anadolu yakasındaki yaşlı kayalar, Avrupa yakasına nazaran daha yapılı ve sert. İstanbul zelzelesinde Avrupa yakası Anadolu yakasına nazaran daha fazla tahrip olacak. Marmara’nın güney bölgesi dikkatli olmalı.

“Gölcük zelzelesinden sonra ‘Düzce’ye dikkat’ dedik ve oldu”

Anadolu’nun batıya hareketinden ötürü gerilim tektonik birikiyor. Takılan yerlerde kuvveti artırıyor. Sismolojik gerilim transferi var bir de. 1999’da İzmit-Gölcük civarında zelzele oldu. Bu sarsıntı olduğu vakit gücün değerli bir kısmı ısı gücü ve elastik dalga gücü olarak çıktı. Çıkan elastik dalgaların değerli kısmı bir kısmı kuzeye bir kısmı da doğu tarafına enerjiyi transfer etti. Gölcük sarsıntısı olduğu vakit yer bilimciler bağırdık; ‘Düzce’ye dikkat’ dedik. 3 ay sonra orada 7.2 üzere sarsıntı oldu. Bir de Marmara’ya dikkat dedik. Marmara, İstanbul zelzelesi 1999 zelzeleleri oldu diye gündeme geldi. Enerjiyi transfer etti.

Tektonik yüklemenin üzerine artı 55 saniyede 250 senede birikecek yük ekstra geldi. Münasebetiyle burası düzgünce yüklenmiş oldu. Bu Marmara fayının zelzele üretme, tekerrür katsayısı, vakti yaklaşık 250 sene. 250 seneyi buldu; zira en son zelzele buralarda 1766’da. Bütün bunlardan ötürü baktığımız vakit kuzeyi daha tehlikeli görüyoruz. Yeni teknolojiler çıktı, uzay teknolojileri. Uydu sistemleri ile buradaki bütün deformasyonu, hareketi milimetre olarak ölçüyoruz. Anadolu bloğu belirli ölçü bu tarafa geldiyse demek ki gerilim yüklendi. Hesapla o hareketten ne kadar gerilim yüklendiğini biliyoruz.

“Güney Marmara’da kentsel dönüşümü hızlandırmak gerekiyor”

Burada biriken gerilim hesaplanıyor, tekerrür dönemi dolmuş. Her sene 2,5 santim yükleniyor. 1999 sarsıntılarından ne kadar gerilim transfer edildi onu da hesaplıyoruz. Marmara’ya dikkat diyoruz. Kilitli olan fay burası diyoruz. Buradaki gerilim kayma gücünden daha fazla. Orta Marmara sırtıyla Tekirdağ ortasında, deniz çalışmaları yaparken bilhassa insansız deniz altıyla buralarda ölçümler ve görüntü çalışmaları yapıldı. Burada denizin altında çok taze kırıklar gördük. O denli olunca denildi ki ‘bu 1776’da kırılmış olsa kapalı olur. Bu yeni olmalı’. Hangi sarsıntı? Şarköy sarsıntısı. Şarköy zelzelesinde kırılmış, münasebetiyle daha fazla tehlikesi yok dendi. Kimi görüşler bunu kabul etmiyor alışılmış.

Şu anda yürütülen ve evvelce yaptığımız çalışmalarla, uzay teknolojileriyle fayları müşahede altına alıyorsun. Fay ne kadar gerilim biriktirdi, bunları daima görüyorsun. Demek ki sağ istikametli, doğrultu atımlı fay buraları şekillendirmiş. Burada bir de kuzey-güney gerilme var. İki neo-tektonik var. Biri kuzey güney tansiyonu biri de doğrultu atımlı. Dünyanın en tehlikeli yerlerinden biri. Burada yerleşim alanlarındaki lokal yöneticiler ve merkezi idare sarsıntı odaklı behemahal tedbirlerin alınması lazım. Buralarda zelzele odaklı kentsel dönüşüme yük vermek durumundayız. İstanbul’da 1766’da 7’nin üzerinde iki zelzele olmuş. Bugünün konusu bilhassa bir ihtar. Biz kuzeye takılıp ‘burada olacak’ dememeliyiz. Süratli bir biçimde güney Marmara’da kentsel dönüşümü sarsıntı odaklı hızlandırmak lazımdır.

“Erzincan-Bingöl-Karlıova’da bir zelzele bekliyoruz”

Bilhassa yer bilimciler olarak bizim zelzele beklediğimiz yerler, Bursa ve etrafı, Biga yarımadası. Uzun vakittir sarsıntı olmuyor oralarda. Biga yarımadası ve Marmara’nın güneyinde 1800 yıllarında çok sayıda sarsıntı var 6.9-7 boyutunda. Gerilim transferiyle oralar tetiklenebilir. Erzincan-Bingöl-Karlıova ortasında zelzele bekliyoruz. Orası da oldu olacak üzere. İzmir bölgesinde çok sayıda faylar var.

En son Sisam sarsıntısı oldu. O zelzele yarımada üzerindeki faylara güç transfer etti. Jeotermal kaynaklarda güç transferinin başladığı görüldü. İzmir sarsıntı bakımından epeyce tehlikeli. Bütün yarımada faal faylarla kesilmiş durumda. Çok sayıda zelzele kaynağı var. Gediz’den gelen İzmir fayının bulunduğu yerler ayrıyeten Büyükmenderes etkiliyor, Ege’de deniz içinde faylar, hatta Kıbrıs-Helen yayındaki faylar bile İzmir’i etkileyebilir.