Mahfi Eğilmez: Negatif faiz her yerde var

*Dr. Mahfi Eğilmez

Çoğu ülkede negatif faiz var bizdeki durumu niye eleştiriyorsunuz?’ Son periyotta en çok gündeme getirilen itirazların başında bu geliyor. Sahiden de ABD ve Avrupa Merkez Bankaları enflasyonun epey altında faiz uyguluyorlar. Aşağıdaki tablo esas gelişmiş ülkelerdeki enflasyon ve faiz oranlarını ve Türkiye’nin durumunu gösteriyor (kaynak: www.tradingeconomics.com, https://www.cbrates.com/)

Her ne kadar ABD Merkez Bankası Fed ve Birleşik Krallık Merkez Bankası BOE faiz artırımına başlamış olsalar da merkez bankası faizi hala enflasyonun hayli altında bulunuyor. ABD’de de Avrupa’da da günümüzdeki enflasyonun altında hem talep hem de maliyet enflasyonu var. Bu çerçevede son periyotta en değerli tesir güç fiyatlarındaki artışlardan kaynaklanıyor. Bu artışlar ister istemez üretim maliyetlerini yükseltiyor ve sonunda fiyatlara yansıyarak enflasyona neden oluyor. Buna ek olarak pandemi ve sonrasında Rusya – Ukrayna savaşının yarattığı meşakkatler, tedarik zinciri bozulması üzere nedenler fiyatların artmasına katkıda bulunuyor. Faizlerin düşüklüğü ve enflasyonun yükselmesi insanları bir manada paradan kaçarak harcamalarını artırmaya yöneltiyor bu da talep enflasyonunu körüklüyor. 

Türkiye’deki enflasyonda ABD ve Avrupa’daki tesirlere ek olarak ve onlardan daha fazla olarak kur tesiri kelam konusu. Türkiye’nin riskleri çok yüksek (CDS primi 850.) Bu risklerin artışı kurun yükselmesine yol açıyor. Türkiye’de de paradan kaçış kelam konusu. Ancak bu kaçış ABD ve Avrupa’da olduğu üzere mal ve hizmet alımına yönelmenin yanı sıra dövize ve altına yönelmeyi de içeriyor.

İşte bu nedenle bizim bu mevzuda parası rezerv para (dünyanın her yerinde alış verişte geçerli para) olan ülkelere değil bize benzeyen ülkelere bakmamız gerekiyor. Aşağıdaki tablo bize benzeyen ülkelerle karşılaştırmayı gösteriyor (kaynak: www.tradingeconomics.com, https://www.cbrates.com/ )

Bu tablodaki ülkelerin tamamı gelişmekte olan ülke olduğu ve hepsi de derece derece dolarizasyon tesiri altında bulunduğu için Türkiye’ye emsal pozisyondaki ülkeler. Tabloda yer alan ülkelerden Brezilya dışındakilerin merkez bankalarının faizi enflasyon karşısında eksi durumdadır. Buna karşılık hiçbir ülkede merkez bankası faiziyle enflasyon ortasında Türkiye kadar devasa boyutta negatif fark bulunmamaktadır.

Bu karşılaştırmalar bize Türkiye’nin enflasyon ve faiz ikilisi konusunda ‘nevi şahsına münhasır’ (kendine mahsus, kimseye benzemez) pozisyonda bir ülke olduğunu ortaya koyuyor. İşin daha da farklı yanı Türkiye’nin iktisat siyaseti da nevi şahsına münhasır olduğu için karşılaştırmalar işe yaramıyor.

Bu yazı Mahfi Eğilmez’in ferdî blogundan alınmıştır.