Nagehan Alçı: Çok derin bir ayrışma yaşayan Kuzey İrlanda toplumunun başardığı çatışmasızlık hali hepimiz için çok değerli dersler barındırıyor

HaberTürk muharriri Nagehan Alçı, bugünkü köşesinde, “Tony Blair ile birlikte 1968’den beri devam eden terörü bitirmiş, yıllar süren müzakereler sonucu İra’nın tabanca bırakmasını sağlamış isim” diyerek bahsettiği eski İrlanda Başbakanı Bertie Ahern ile gerçekleştirdiği görüşmeyi aktardı.

Alçı,

“Her nerede ve hangi koşullar altında olursa olsun barış ve huzur içinde yaşama isteği evrensel… Türkiye toplumunun 85 milyonunun birden kendini itimat ve sulh içinde hissettiği bir ülke için umarım feyz alacak bir şeyler buluruz Ahern’in hikayesinde” notunu düştüğü düşen Alçı, yazısında görüşmeyi özetle şöyle aktardı:

“İRA ve İngiltere ordusu ortasında çok kanlı çatışmalar yaşanırken, barış görüşmeleri sürdüğü esnada provokasyon ve bombalamalar da devam ederken siz 1998’de devrin İngiltere Başbakanı Tony Blair, Kuzey İrlanda’daki siyasi partiler ve İrlanda Hükümeti ortasında muahede sağladınız. Bu nasıl oldu? Neydi işin sırrı?

Kuzeyde meseleler 1968’de başladı, olağan öncesi var lakin son devrin kanlı çatışmalarının başlangıç tarihi 1968. Biz 1998’de muahedeyi sağladık. 1968’den 1998’e kadar barış için 2 farklı deneme olmuştu. Birincisi 1974’te, Birlikçi Parti (Unionists) ve Milliyetçi Parti’yi (Nationalists)i bir ortaya getirmek için yeterli bir teşebbüstü. Lakin Birlikçiler sürece itiraz ettiler ve greve gittiler. Ortalığı yine ayağa kaldırdılar ve 6 hafta içinde süreç sona erdi.

İkinci deneme 1985’teydi. Devrin İngiltere Başbakanı Margareth Thatcher ve İrlanda Başbakanı Garret FitzGerald bir mutabakat yaptılar fakat bu mutabakatın muvaffakiyet bahtı yoktu zira yalnızca iki hükümet ortasındaydı ve sorunun kaynağı tarafları kapsamıyordu. Yani Kuzey İrlanda’da çatışan partiler yoktu. Düşünün iki tarafı olan bir sorunu siz ve ben çözmek için anlaşıyoruz lakin tarafları dışarıda bırakıyoruz. Alışılmış ki bir sonuç çıkmadı ve 1998’e kadar gelindi.

“Başarımızın sırrı herkesi sürece dahil etmekti”

– 1985’te başarısız olan Thatcher’ın ve FitzGerald’ın teşebbüsü ile sizinkinin ortasındaki temel fark Kuzey İrlanda’da çatışan tarafları sürece dahil edip etmemekti o halde…

Evet, 20 yıldan fazla müddettir devam eden barış ve şiddetin yüzde 99 oranında son bulmasının temel sebebi bizim herkesle konuşmamız, herkesle bağlantı kurmamızdı. Hala birbirlerinden nefret ediyorlar, hala meseleler bitmiş değil fakat artık birbirlerinden eskisi kadar nefret etmiyorlar, kan akmıyor, iktisat çok gelişti ve beşerler refaha kavuştu.

– Bunu nasıl yaptınız? Bu kadar derin ayrışma içinde olan iki toplum nasıl şiddetsiz yaşamaya devam edebiliyor? İşin sırrı ne? Ben Kuzey İrlanda’ya bakınca Türkiye’deki Kürt sıkıntısına dair hem umutlanıyor hem üzülüyorum. Umutlanıyorum zira bizde toplumda o denli derin bir ayrışma yok, üzülüyorum zira buna karşın siz başarmışsınız biz ise başaramadık, tahlil süreci çöktü…

Bizim sırrımız üzerinde anlaştığımız prensiplerde zımnî. 1997’de başlayan görüşmelerde herkesin masada olması üzerine uzlaştık. Görüşmeler 97 Eylülünde başladı ve 98 paskalyasına kadar aralıksız sürdü. İşin püf noktası herkesin kelamının dinlendiğini hissetmesi ve bizim de İrlanda Hükümeti olarak anayasal değişiklik yapmaya hazır olmamızdı. En güç, en kritik kısım mahkumlardı. Biz mahkumları 2 yıl içinde tahliye ettik. Mesela ben İspanya Bask sorunu ile de ilgileniyorum, onlar mahkumları kapsam dışı bıraktılar. Biz ise hepsini salıverdik.

– Salınan mahkumların yine şiddete bulaşmasından tasa etmediniz mi? Şiddetten uzak durmalarını sağlayacak bir sistem oluşturdunuz mu?

Elbette kaygı ettik, sonuçta topluma entegre mi olacaklar yoksa yine tabancaa mı sarılacaklar bilmiyorduk. Lakin kümeler kurup eğitim çalışmalarına katılmalarını teşvik ettik, maddi yardımlar ile eğitim ve istihdam dayanağı sağladık. Böylelikle topluma büyük oranda tekrar ahenk sağladılar.

– En kanlı aksiyonlara karışanlar dahil herkesi mi salıverdiniz?

Evet, askerleri öldürenler, en şiddetli akınları gerçekleştirenler dahil hepsini.

– Bu, toplumda terörden ziyan görmüş kesitlerde büyük infiale yol açar. Nasıl ikna ettiniz toplumu?

Herkese daha yeterli bir gelecek ve herkese eşit talih vermeyi vaat ettik. Elbette çok güç ve çok riskli bir karardı.

– Terör kurbanlarının ailelerini nasıl teselli ve ikna ettiniz?

Çok önemli sorunlar yaşadık o süreçte. Yüzlerce saat hepsiyle teker teker konuştum. Yakınlarını kaybeden İngiltere tarafından, buradan, otomobillerine bomba konanlar, üzerlerine bomba atılanlar, vazife başında hayatını kaybedenler… Hepsiyle konuştum.

Değerli bir nokta şuydu: Salıverdiğimiz mahkumları kayıt altına aldık ve sicillerine not düştük. Buna nazaran şayet yine suça bulaşırlarsa cezaevine geri dönüp kalan müddetleri boyunca bir daha çıkamıyorlardı.

– Bu halde cezaevine dönen çok oldu mu?

Başta olur diye endişelendik ancak olmadı. Çoğunlukla topluma geri döndüler ve şiddetten uzak durdular.

– Muhalefetin bu süreçteki tavrı nasıldı? Barış sürecini destekledi mi başka partiler?

Her vakit karşı duran bir muhalefet vardır, çok önemli karşı çıkan bir kesim vardı. Ben Tony Blair ile birlikte onları da sürece dahil etmek için çok uğraştım. 2003 Ekiminde, yani muahede imzalandıktan 5 yıl sonra ikna oldular.

– Onları ikna etmeyi nasıl başardınız?

Başta sürece büsbütün karşılardı ve insanları referandumda hayır demeleri için etkilemeye çalışıyorlardı. Bizim elimizi dahi sıkmıyorlardı. Lakin daha sonra muahedeyi imzalayıp bütün dünya bizi tebrik edince onlarla da arkadaş olduk. Artık birbirimizin meskenlerine ziyarete gidiyoruz, ailece görüşüyoruz.

Röportajın tamamını okumak için .