Trabzon’da stat ve kent hastanesi inşaatının bulunduğu dolgu alan çöküyor

Trabzon’da, Avrupa Uzay Ajansı’na ilişkin ‘Sentinel-1’ uydusundan elde edilen 3 yıllık datalara nazaran, stadyum ve kent hastanesi inşaatının yer aldığı deniz dolgusunda yılda 9.7 milimetre çökme meydana geldi.

Ortahisar ilçesine bağlı Akyazı Mahallesi’nde 2011’de başlanan ve 5 yılda tamamlanan deniz dolgusu üzerine Toplu Konut Yönetimi’nce (TOKİ) 2019’da Şenol Güneş Spor Kompleksi ile 40 bin kişi kapasiteli stadyum inşa edildi. 4 bin 700 fore kazıkla güçlendirilen dolgu alanına artık de 900 yatak kapasiteli Kent Hastanesi planlandı. Ek 1200’den fazla fore kazık daha çakılan dolguda hastane inşaatı başladı.

Kentte deniz dolgusu üzerine araştırmalar yürüten Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Mühendislik Fakültesi Harita Mühendisliği öğretim üyesi Prof. Dr. Ertan Gökalp ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Yatağan Meslek Yüksekokulu Mimarlık ve Kent Planlama Kısmı öğretim üyesi Fırat Altıntaş’ın memleketler arası mecmuada yayımlanan bilimsel makalesinde, Avrupa Uzay Ajansı’na ilişkin ‘Sentinel-1’ uydusundan elde edilen 3 yıllık bilgilere nazaran, dolgunun yılda 9,7 milimetre çöktüğü, birtakım alanların ise yılda 3,9 milimetreye kadar yükseldiğine yer verildi. Araştırmada yer çatlaklarına bağlı olarak oluşan deformasyonların dikey istikamette ve çökme halinde olduğu, en yüksek deformasyonun ise stadyumun batısında görüldüğü belirlendi.

“Bazı yerlerin yükseldiği, birtakım yerlerin alçaldığı gözüküyor”

Araştırma sonuçlarını kıymetlendiren jeoloji mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, Akyazı’daki dolgu alanının oturmasıyla ilgili hazırlanan memleketler arası makalenin gerçeği yansıttığını söyledi. Deniz doldurulduktan sonra uydu ölçümleriyle dolgunun performansının değerlendirildiğini belirten Prof. Dr. Bektaş, “Uydu çalışmalarının sonucunda birtakım yerlerin yükseldiği, kimi yerlerin alçaldığı farklı oturmalar gözleniyor. Bu farklı oturmaya bina dayanamıyor ve deforme oluyor. Sonuçta kimi yerler kırılıyor. 2019 yılında statta ve tesiste yaptığımız tespite nazaran az hasar var. Bu az hasar oturmalar devam ederse orta, oturmalar tekrar devam ederse yüksek hasara geçer” dedi.

“Çalışmalar niteliksizdi”

Dolgu alanının heyelan alanının devamı olduğu konusunda geçmişte ihtarlarda bulunduklarını söyleyen Prof. Dr. Bektaş, “Akyazı heyelan alanının denize yanlışsız olan devamıdır. Toprakta gördüğünüz faylar ve kırıklar denize gerçek devam ediyor. En değerli sorun o fay ve kırıkların deniz altında birbirleriyle ne formda bir ilgide olduğuydu. Bunu anlamak için ayrıntılı jeofizik ve derin sondajların yapılması gerekiyordu. Biz o vakit da ikaz ederek yapılan jeolojik, jeofizik ve sondaj çalışmalarının niteliksiz ve yetersiz olduğunu söyledik. Hal bu türlü olunca yaşanan meşakkatlerin sebebini bilemiyoruz. Akyazı’da kimi oturma sıkıntıları yaşadık, deformasyonları gördük. Buradan ders çıkaralım, hastane yapılmadan evvel denizaltı jeolojisi, jeofiziği ve deniz sondajları yapılsın. En azından Akyazı’daki oturmanın sebebi ortaya çıkarılsın, sonra da hastane inşaatına geçilsin” diye konuştu.

Rektörlükten açıklama

Karadeniz Teknik Üniversitesi Rektörlüğü de stadın betonarme ve çelik taşıyıcı sistemleri için ‘yapı sıhhati izleme sistemi’ kurulmasını önerdi. Rektörlükten yapılan yazılı açıklamada, “Söz konusu bilimsel çalışma, memleketler arası saygın bir mecmuada yayımlanmış olup başka bütün bilimsel çalışmalar üzere epeyce kıymetlidir. Bu çalışma kapsamında; stadın etrafında ve bilhassa batı tarafındaki tabanda yüzey deformasyonlarının ve çatlakların oluştuğu belirtilmiş olup betonarme yahut çelik ana taşıyıcı sistem için rastgele bir kıymetlendirme yapılmamıştır. Çatı üzerindeki membran kaplamalardan alınan ölçümler rüzgar, sıcaklık vb. hava kaidelerinden etkilendiği ve büyük kusur hisseleri elde edildiği için çatının yapısal davranışı ile ilişkilendirilememiştir. Sonuç olarak, yapılan tek bir bilimsel çalışma ile elde edilen bilgileri kullanarak statta güvenlik meselesinin bulunduğunu, stadın kullanılamayacağını hatta yıkılacağını belirtmek hakikat değildir” denildi.

Yer oturmalarının devam etmesi durumunda stadın taşıyıcı sisteminin nasıl davranış sergileyeceğini bugünden iddia etmenin sıkıntı olduğu belirtilen açıklamada, şunlar kaydedildi:

“Dolayısıyla Akyazı dolgu alanı üzerinde inşa edilen Şenol Güneş Kompleksi Trabzonspor Medical Park Stadyumu’nun inançla kullanılmaya devam edilmesi, muhtemel bir tehlike durumunda acil ikaz sistemlerinin devreye girip evvelce haber verilmesi yahut doğal afetler sonrasında stadın mevcut durumunun kıymetlendirilmesi emeliyle; ülkemizdeki tüm stratejik yapılarda uygulandığı üzere stadın hem betonarme hem de çelik taşıyıcı sistemine, Yapı Sıhhati İzleme Sistemleri kurulması kıymet arz etmektedir. Bu halde, stadın yapısal davranışına ilişkin grafiklerin 7/24 elde edilmesi sağlanacak, performansı izlenebilecek ve mümkün bir limit dışı davranışta oluşabilecek hasarları önlemek mümkün olabilecektir. Böylelikle şampiyonluk yolunda statları dolduran taraftarların güvenliği sağlanmış ve ilgili kamu kurum ve kuruluşları da sorumluluklarını yerine getirmiş olacaktır.”

Mühendisler uyarmıştı

Ziraat Mühendisleri Odası Trabzon Şube Lideri Cemil Pehlivan, kıyıda dolgu yapılan alanla ilgili olarak “Dolgu yapılan alanda tarım toprağı kullanılıyor. Dolgu yapılan toprak üzerinde yeşermeler olduğu için bunu anlamak çok kolay. O alanda maalesef para kazanma hırsı ile Toprak Müdafaa ve Arazi Kullanımı Kanunu’na muhalefet edilerek dolgu yapılıyor. Bu toprak, tarım toprağı olduğu için ileride yapılan projede de o alanlarda çökmeler yaşanacaktır. Bunların araştırmaları yapılarak çalışmaların devam etmesi gerekiyor. Toprağın oluşması binlerce yıl alıyor. Biz tarıma verimli olan bu toprağı maalesef bütün Trabzon’un ve hatta bütün ülkenin gözü önünde denize dökerek heba ediyoruz. Heba etmekle kalmıyor, tıpkı vakitte yapılacak olan projeyi de tehlikeye atıyoruz. O toprak sonuçta yumuşak bir toprak ve deniz vakitle toprağı alıp taşıyacaktır. Taşınan toprakta çökmelere neden olacaktır” demişti.

Kıyı şeridinin çöle döndüğünü ve yapılan dolgunun ekolojik dengeyi bozduğunu belirten Pehlivan, “Dolgu yapılan alan esasen balık üreme alanları ve 300 tıp balık o alanlarda yumurtalarını bırakıyor. Dolgu ile bir arada taşınan tarım toprağı çamur olarak yumurtaları kapatıyor ve balıkların yumurtalardan çıkmasını engelliyor. Kıyı şeridi çöle dönmüş durumda. Artık buna dur denilmeli. Gelecek nesiller hayatlarını idame ettirebilecekleri verimli toprak bekliyorlar bizden. Alışılmış ki inşaatlar yapılacak lakin yöntemine uygun yapılmalı. Oraya getirilen topraktan tarım toprağı ayrıştırılmalı, depolanmalı ve atıl alanlarda tarım alanları oluşturulmalı” diye konuşmuştu.

“Trabzon’un hafriyat alanı yoktu”

Etraf Mühendisleri Odası Trabzon Bölge Temsilcisi Yasin Taflan da, “Trabzon’un hafriyat alanı yoktu. Bir evvelki belediye lideri Orhan Fevzi Gümrükçüoğlu devrinde gerekli kurumsal müsaadeler alınarak proje başladı. Yeni gelen Belediye Lideri Murat Zorluoğlu ile husus hakkında görüşme fırsatımız oldu. Projeyi sonlandırıp daha fazla döküm yapmayacaklarını söylediler. O alanda tarım toprağı kullanılıyor, tahkimat yapılmıyor, işte bunların hepsi ekolojik yıkımlar oluşturup etraf kirliliği yapıyor. Çevresel Tesir Kıymetlendirme (ÇED) raporu alınırken müsaade verildiğinde muhakkak tahkimat yapıldıktan sonra dolgu yapılması kaide koşulmuştu. Şu an dolgu yapılan alanda etrafa karşı cürüm var. İşin uzmanları tarafından değerlendirilip hukukî manada ele alınmalı. O alanda süratli bir biçimde yeşillenmeler oluyor. Bu da esasen tarım toprağı kullanıldığının göstergesi. Kıyılarda balıkların üreme alanlarına da ziyan veren dolgu çalışması yapılıyor” tabirlerini kullanmıştı.