Ukrayna sonundaki kriz tepe noktasına yaklaşırken sıklıkla gündeme gelen ‘Minsk Anlaşmaları’ nedir?

T24 Dış Haberler

Moskova ile Batı ortasındaki tansiyon Soğuk Savaş sonrası periyodun tepesindeyken ve Rusya’nın her an Ukrayna’yı işgal edebileceği argümanları havada uçuşurken farklı diplomat ve siyasetçilerin sıklıkla Minsk Anlaşmaları’nı gündeme getirdiğini duyuyoruz. Bilhassa Moskova, mutabakatlara önemsemeye devam ettiğinin sinyallerini veriyor. 

Minsk Muahedeleri, ismini imzalandığı kentten, Belarus’un başşehri Minsk’ten alıyor. 2014 ve 2015 yılında imzalanan muahedeler Ukrayna ve Rusya yanlısı ayrılıkçılar ortasında kalıcı ateşkesi sağlamayı hedefliyordu. 

Mutabakatlar bu doğrultuda ayrılıkçılara bağımsızlık sağlamıyor lakin daha çok otonomi vaat ediyordu. Minsk Mutabakatları birebir vakitte ayrılıkçı işgalindeki Luhansk ve Donestk bölgelerinin Ukrayna’nın kalanına tekrar entegre edilebilmesi için seçimler düzenlenmesi yolunda bir yol haritası çiziyordu. Ayrılıkçılar denetimindeki bu bölgeler, kolektif olarak ‘Donbas’ diye anılıyor.

Lakin birçok uzman, Kiev ve Moskova’nın mutabakatların maksadını farklı yorumladığını savunuyor. 

Sky News’ın Güvenlik ve Savunma Editörü Deborah Haynes, anlayıştaki farklılığı şöyle özetliyor: 

“Ukrayna hükümeti mutabakatın onlara Ukrayna’yı tekrar birleştirme fırsatı verip ülke üzerindeki egemenliklerini büsbütün tekrar sağlayacağını düşünüyor. Fakat iki bölgeye muhakkak başlı birtakım yetkiler verileceğini kabul ediyor.

Kremlin ise mutabakatların Luhansk ve Donestk’teki Rusya yanlısı idarelere Ukrayna’nın tekrar birleşmesinden evvel birtakım özel yetkiler verecek bir sürece yol açacağına inanıyor.  Bu durum, Rusya’nın Truva atı misali ülkede tesir gücüne sahip olmasını sağlar ve Ukrayna asla tam manasıyla bağımsız olamaz.” 

Mutabakatların ana hususları neler?

En son imzalanan mutabakatın, yani 2015 tarihli Minsk 2’nin 13 unsuru bulunuyor. 

9 husus bölgedeki yıllardır süregelen çatışma ile ilgili; ateşkes sağlanması, ağır tabancaların çekilmesi, savaşa katılanlara af çıkarılması, tutsak ve tutukluların iadesi. Tıpkı vakitte “Ukrayna’dan tüm yabancı askerlerin, tabancaların ve paralı askerlerin çekilmesi” ile ilgili de bir husus bulunuyor. Kiev, bu hususun bölgede olduğu sav edilen Rus asker ve paralı askerleri de kapsayacağını belirtiyor.

Ateşkes teknik olarak hala yürürlükte olsa da sıklıkla ihlal ediliyor.

Geriye kalan 4 unsur ise siyasi tahlille ilgili; lokal seçimler için taraflar ortası diyalog, Luhansk ve Donestk’e kısa müddetliğine özel bir statü verilmesi ve Kiev’in bölgede tam denetimi sağlaması.

Burada unutmamak gereken bir durum da Rusya’nın mutlaka Ukrayna’daki iç savaşın bir kesimi olduğu tezlerini kabul etmemesi. Yani burada bahsedilen diyalog Rusya ve Ukrayna ortasında değil; Kiev ile dünyada hiçbir ülkenin tanımadığı Luhansk Halk Cumhuriyeti ve Donetsk Halk Cumhuriyeti ortasında olacaktı.

Uyuşmazlık nerede?

Chatham House’ın Rusya ve Avrasya Programı’nda akademisyenlik yapan eski diplomat Duncan Allan’a nazaran uyuşmazlık “Ukrayna’nın egemenliğinde” yatıyor. 

Allan’a nazaran Ukrayna topraklarına hâkim olmak istese de Kremlin, Donetsk ve Luhansk üzerindeki tesirini kullanarak Ukrayna genelinde daha tesirli olmak istiyor.

Allan’a nazaran Rusya, bu iki ülkenin özel statü ile anayasa kapsamına tekrar alınmasını sağlayıp onları ‘Truva atı’ olarak kullanmak istiyor.

Memleketler arası kamuoyu ne rol oynuyor?

Rusya ve Ukrayna ile birlikte Normandiya Kümesi’nde yer alan Almanya ve Fransa muahedelerde arabulucu rolü üstlendi. Normandiya Kümesi tarafların bir masada bir ortaya gelebilmesini sağlıyor. Lakin 8 yıllık süreçte küme şimdi önemli bir ilerlemeye imza atamadı.