Umut Vakfı: Türkiye’de tabancalı şiddet son 7 yılda yüzde 75 arttı

Ferdî tabancalanmanın önlenmesi için çalışmalar yürüten Umut Vakfı, 2021 yılında basına yansıyan tabancalı şiddet olaylarını derledi. Tabancalı şiddet haberlerinin derlenmeye başlandığı 2015’ten bu yana geçen son 7 yılda tabancala işlenen şiddet olayları yüzde 75 arttı. 2021’de, 2020 yılından 119 daha fazla şiddet olayı yaşandı. Araştırmada Türkiye’de tabancalı şiddetin en çok yaşandığı bölgelere de yer verildi. Her yıl olduğu üzere nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu Marmara Bölgesi, 985 tabancalı şiddet olayıyla başı çekti. Bir yılda tabancalı şiddetin yüzde 21 ile en çok arttığı bölge ise 551 şiddet olayıyla Akdeniz oldu. Ege (492) ve İç Anadolu’da (507) ise bir evvelki yıla nazaran yüzde 6’lık düşüş yaşandı. 2021’de Güneydoğu Anadolu’da 526 ve Karadeniz’de 524 tabancalı şiddet olayı görüldü. Olayların en çok yaşandığı vilayetler ise sırasıyla, İstanbul (447), Adana (228), Samsun (222), İzmir (154), Bursa (149), Şanlıurfa (148), Antalya (135), Kocaeli (133), Konya (117) ve Diyarbakır (110) oldu.

Umut Vakfı’nın hazırladığı Türkiye Tabancalı Şiddet Haritası’na nazaran yıl içinde 3 bin 801 tabancalı şiddet olayı yaşanırken, bu olaylarda 2 bin 145 kişi öldü, 3 bin 896 kişi yaralandı. Olayların 3 bin 172’sinde (yüzde 85) ateşli tabancalar, 629’unda (yüzde 15) ise kesici aletler kullanıldı.

“Bireysel tabancalanmayı arttırıcı değil, azaltıcı yasal düzenlemeler yapın”

VOA Türkçe’nin haberine nazaran vakıftan yapılan açıklamada, “Bireysel tabancalanmayı arttırıcı değil, azaltıcı yasal düzenlemeler yapın. Adam öldürenlerin, yaralayan canilerin elini kolunu sallayarak dışarıda gezmelerini önleyin. Cezasızlığın önüne geçin. Kent eşkıyalarının düğün, asker uğurlaması ve çeşitli eğlencelerde tabanca kullanmasının önüne geçin. Bu kent eşkıyaları, tabancaı eline aldığında yalnızca ufak bir para cezasıyla kurtulamayacağını, cezaevini boylayacağını bilmeli. Ferdî tabancalarla ölen ve yaralananların yanı sıra mağdur olan yüzlerce ailenin mağduriyetini önlemek için adaleti ve hukuku üstün kılın, mağduriyetleri önleyin. Magandaların kurbanı olan insan ve hayvanların ‘huzur ve itimat içinde’ yaşamalarını sağlayın” sözleri kullanıldı.

Tabancalı şiddette 2021’deki artış evvelki yıllardan daha fazla

Umut Vakfı İdare Heyeti Üyesi ve psikiyatri uzmanı Dr. Ayhan Akcan, 1990 yılından bu yana ferdî tabancalanmanın kolaylaşarak artması sonucunda tabancalı şiddet olaylarının yüzde 20’den yüzde 85’e yükseldiğini söyledi. Akcan, “Cinayetlerde tabanca kullanım oranı, bilhassa intiharda tabanca kullanımı ve tabancala soygun, gasp, hırsızlık üzere hadiselerde artış yüzde 400, yüzde 500 oldu. Buradaki kullanılan tabanca tiplerine baktığımızda da maalesef yüzde 70’inde tabanca, yüzde 30’unda da tüfek görüyoruz” dedi.

Türkiye’de tabancalı şiddet olaylarının son sürat arttığını kaydeden Akcan bu olayların çoklukla dışarıdan gelen bir tehdide değil en yakındaki bireylere yöneldiğini de belirtti:

“Her yıl yüzde 3-5 civarında artış vardı. Maalesef 2021 yılıyla 2020 yılını karşılaştırdığımızda yüzde 12,5 üzere bir artış var. Tabanca şiddeti insanları öldürüyor. Maalesef ölen insanların illiyet bağına da baktığımızda tanıdık bildik, kardeş, eş, karı koca, komşu, esnaf. Tabanca dışarıdan gelecek tehditten, hırsızlıktan çok maalesef aile içerisindeki ortamda kullanılıyor. Toplumsal olaylarda, boşanma etabında, alacak verecek probleminde, bir gönül sorununda yahut en ufak bir trafik olayında maalesef kullanılıyor. Bu olayların yüzde 90’ı tanıdıklar ortasında, ailede çok dramatik sonuçlarla sonuçlanıyor. Onun için biz diyoruz ki, sivil halktaki tabancaı sonlandırmadan Türkiye’deki ferdi tabancalanmayı çözemezsiniz.”

“Türkiye’deki 25 milyon tabancaın yüzde 90’ı kayıt dışı”

Türkiye’de yasal yollarla tabanca edinmek için muhakkak kurallar sağlanmak zorunda. Tabanca taşıma ruhsatını yalnızca muhakkak mesleklere sahip vatandaşlar alabilirken, tabanca bulundurabileceğine dair Sıhhat Heyeti raporu bulunan ve isimli sicil kaydı pak olan 21 yaşının üstündeki her vatandaş, 2022 yılında 3 bin 315 TL harç ödeyerek yanında taşımadan, sırf mesken yahut işyerinde bulundurmak kuralıyla ‘tabanca bulundurma ruhsatına’ sahip olabiliyor. Bu ruhsatın da beş yılda bir yenilenmesi gerekiyor. Tabanca satışları devlet denetiminde Makina ve Kimya Sanayisi Kurumu’nun (MKEK) satış ofislerinden yapılabiliyor.

Fakat Akcan’a nazaran Türkiye’de bilhassa kayıt dışı tabancalar yaygın durumda:

“Türkiye’de 25 milyona yakın tabanca gözüküyor. Bunların yüzde 90’ı kayıt dışı, yüzde 10’u kayıt altında. Kayıt altına almak sorunu çözmüyor. Hızla toplumsal bir sorun, işsizlik üzere, pahalılık üzere çok önemli bir sorun olarak görülerek, kesinlikle bu tabanca şiddetine de tahlil üretilmesi lazım. (Kayıt dışı tabancalara karşı) yasa çok önemli uygulanmıyor. Caydırıcı değil. Caydırıcılığı daha da arttırılabilir. Geçmişte kuru sıkı tabanca Türkiye’de tabancalı şiddetin yüzde 20’sinden sorumluydu. 2012 yılında kurusıkı tabanca kanunu tasarısı getirildi, bu kabahat olarak ortaya kondu ve caydırıcı oldu. Yasa dışı tabanca bulundurmak, Kabahatler Kanunu’na nazaran geçiştirilmemeli. Kesinlikle ertelenmeyen, üç ay ile altı ay mahpus cezası getirilmeli. Bunu yaparsanız burada talebi azaltırsınız. Fakat işin özü, tabancaın yasa dışı ya da ruhsatlı olup olmaması çok belirleyici değil, o an ulaşılabilir olup olmaması belirleyici. Biz ısrarla bunu söylüyoruz, ruhsat altına alsanız da tabancala ilgili şiddet devam ediyor.”

Ferdi tabancalanmanın önlenmesi için neler yapılmalı?

Akcan, vakıf olarak en temel taleplerinin, Türkiye’de polis ve jandarma dışında tüm vatandaşların tabanca edinmesinin yasaklanması olduğunu vurguladı. Ferdî tabancalanmanın azaltılması için hayata geçmesini istedikleri önerileriyse şöyle sıraladı:

“Hem jandarma hem de polis bölgesindeki dataların ortak bir bilgi tabanıyla her an ulaşılabilir olması gerekiyor. İkincisi, aile içi şiddette yapıldığı üzere kesinlikle kamu spotu yapılması lazım. Türkiye’de her yıl 600-800’e yakın kişi havaya ateş edilen maganda kurşunuyla ölüyor. Havaya ateş etmeyi yasaklamak lazım. En azından bilgilendirmek lazım. Üçüncüsü kesinlikle ihbar çizgisi gerekiyor. Bu ihbar sınırı lokal değil, kesinlikle 112 içine alınmalı ve kayıt altına alınmalı. Dördüncüsü de olmazsa olmaz en değerli kural. Bayana yönelik şiddette, yüzde 20 civarında bu olaylarda tabanca kullanılıyor. Aile içi şiddette kullanıldığı için erkek konuta tabanca alırken yani bulundurma tabanca ruhsatı için başvurduğunda kesinlikle eş isteği istenmeli. Bilhassa ailelerin boşanma kademesinde, iflas kademesinde muhakkak bir müddet beylik tabancalarına el konulduğunda en azından intihar riski yahut cinayet riskini de önlediğini biliyoruz. Bütün gelişmiş ülkelerde bu yapılıyor.”

“Kişi başvurduğunda çabucak ruhsat veriliyor”

Ruhsatlı tabanca almanın yasal önlemlerle daha fazla zorlaştırılmasını isteyen Akcan, “Kişi tabanca ruhsatı talebi bulunduğunda dilekçesinin muhakkak bir mühlet bekletilmesi gerekiyor. Zira kişi durup dururken tabanca ruhsatı talebinde bulunmuyor. Bir olay yaşıyor, tahlil üretemiyor. Tabancala çözme doğrultusunda bir niyet gelişiyor. O öfkeyle birlikte başvuruyor. Onun için birçok ülkede 15 gün, 30 gün hatta 45 gün bekleme mühletleri var. O mühlet bittikten sonra dilekçesinin sürece konulması bizim ülkemizde maalesef yok. Kişi başvurduğunda çabucak ruhsat veriliyor. Nerede satılıyorsa tabanca alıyor, akabinde süreçler başlatılıyor. Bu son derece sakıncalı” dedi. Akcan, tabancalara çip takılarak takibinin yapılmasını ve ruhsat sahiplerine kontrolün de arttırılmasını istedi.