Uygar Hukukçu Prof. Dr. Şıpkan: Nafakada müddet sınırlaması, hakkaniyete alışılmamış sonuçlar doğurabilir

Adalet Bakanı’nın dün yaptığı açıklama ile Uygar Kanun’un 175. hususunda yer alan “yoksulluk nafakası ödeme müddetine üst hudut konulması” sorunu, kanun tasarısı haline getirildi. Bu kanun tasarısı kapsamında “evlilik mühletine nazaran nafaka ödenmesi sağlanması” ile ilgili değerlendirmelerde bulunan Altınbaş Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim üyesi, Uygar Hukukçu Prof. Dr. Şükran Şıpka, “Nafakada mühlet sınırlaması, hakkaniyete karşıt sonuçlar doğurabilir” dedi.

Prof. Dr. Şükran Şıpka, düzenlemeye nazaran 2 yılın altındaki evliliklerde 5 yıl, 5 yılın altındaki evliliklerde 7-8 yıl, 5 ila 10 yıl ortasındaki evliliklerde 12 yıl, 15 yılın üzerindeki evliliklerde evlilik mühleti dikkate alınarak nafaka verilmesinin planlandığı ve mühlet hududunda takdirin tarafların durumuna nazaran yargıçta olacağına işaret etti. Yoksulluk nafakasının, boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek olan eski eşi muhafaza hedefine yönelik olduğunu belirten Prof. Dr. Şükran Şıpka, evlilik birliğinde eşler ortasında geçerli olan dayanışma ve yardımlaşma yükümlülüğünün, evlilik birliğinin sona ermesinden sonra da devam etmesini hedef edindiğini lisana getirdi.

TIKLAYIN – Adalet Bakanı Bozdağ’ın masasındaki taslak: Evlilik yılına nazaran nafaka müddeti planlandı

“Yoksulluk nafakası ahlaki ve toplumsal bir kanıyı de temel alır”

Kanunda yoksulluk nafakası ödemekle yükümlü olan tarafın, kusurlu olması koşulunun aranmadığına da dikkat çeken Prof. Dr. Şıpka, “Taraflar kusursuz da olsa öbür şartlar varsa nafaka ödemekle yükümlü tutulabilir. Bu istikameti ile yoksulluk nafakası kanundan doğan bir hak olup, ahlaki ve toplumsal bir kanıyı de temel alır” dedi.

Prof. Dr. Şükran Şıpka, bu düzenlemeyle 1926 tarihli ve 743 sayılı Uygar Kanun’a nazaran geri dönüldüğünü lisana getirerek, “Yoksulluk nafakası evvelden de mühlete bağlıydı ve yalnızca bir yıl için hükmedilebiliyordu. Fakat doktrindeki eleştirel görüşler sonunda, 04 Mayıs 1988 tarihli ve 3444 sayılı kanunla bu mühlet sonu kaldırılmıştı” diye konuştu.

Şıpka, Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek eşin, süresiz olarak nafaka isteyebildiğini, bu durumun yeni Uygar Kanun’da da motamot korunduğuna dikkat çekti.

TIKLAYIN – Nafaka düzenlemesi: “Yoksul bayan daha da yoksullaşacak”

“Üst hududun kaldırılmasındaki hedef bayanı korumaktı”

Yoksulluk nafakasında bir yıllık üst mühletin kaldırılmasının ve süresiz olarak nafaka talep edileceği halinde düzenleme getirilmesinin gayesinin, bilhassa Türk aile yapısı içindeki çoğunluk arz eden mesken bayanlarını korumak olduğunu hatırlatan Şıpka, “Ancak süreç içinde süresiz nafakanın yükümlü eski eş açısından bir çok problemlere yol açtığı, toplumsal ve ekonomik açıdan mağduriyet yarattığı, nafaka alacaklısı eşi tembelleştirdiği, çalışmaktan – hatta tekrar evlenmekten- kasıtlı olarak kaçtığı, hukuken boşanan eşlerin bu nafaka nedeni ile ömür uzunluğu fiili ilgilerinin sürdüğü üzere bir grup münasebetlerle kamuoyu baskısı oluşmuş ve bu nedenle ilgili unsur tartışmaya açıldı” açıklamasını yaptı.

“Süre sınırlaması hakkaniyete karşıt sonuçlar verebilir”

Şıpka, yoksulluk nafakası mühletinin bir kanun değişikliği ile, süresiz olmaktan çıkarılmasının ve makul bir üst mühlet ile sonlandırılmasının, birçok somut olayda hakkaniyete muhalif sonuçlar vereceğine değindi. Bilhassa Türkiye’deki klasik aile modelinde bayan eşin mesken bayanı olduğuna, kâfi eğitiminin bulunmadığı, hatta okur-yazar bile olmadığı durumları hatırlatan Şıpka, “Bayan eşin dışarda çalışamaması ve çalışacak yetkinliğe sahip olmaması, çocukların bakımı ile ilgilenmek zorunda olması, uzun yıllar süren ve boşanma ile biten bir evlilikten sonra kendi geçimini sağlayabilecek maddi imkanlardan mahrum olması üzere nedenleri de düşündüğümüzde, süresiz olarak yoksulluk nafakası alma imkanının ortadan kaldırılmaması da gerekir. Kaldı ki Anayasa Mahkemesi bir kararında, süresiz olarak yoksulluk nafakasına hükmedilmesini Anayasa’ya karşıt görmemiş, aksine bu yükümlülüğün toplumsal hukuk devleti prensibinin gereği olarak getirildiğini de vurgulamıştır” dedi.

“Hakim olayın özelliklerini dikkate alarak nafakaya karar verebilir”

Şıpka, mevcut kanun unsurunun lafzı ve ruhu, hâkime süresiz nafakaya hükmetmesini emretmediğini yalnızca hak sahibi tarafın süresiz de nafaka isteyebileceğini lisana getirdi. “Hâkim somut olayın özelliklerini dikkate alarak, münasebetleri ile birlikte periyodik nafakaya da karar verebilir” diyen Şükran Şıpka, birtakım aile yargıçlarının somut dava konusu olayın özellikleri, evliliğin mühleti, talepte bulunan eşin gelir durumu, çalışıp çalışamayacağı, çocuk sayısı ve yaşlarını da dikkate alarak makul müddetli toptan ödemeli yoksulluk nafakası kararları verebildiklerine işaret etti.

Yoksulluk nafakasının ülkemizde bir geliri olmayan ve çalışmayan mesken bayanları için, uzun süren bir evliliğin sona ermesi halinde kısmen de olsa maddi dayanak olduğunu vurgulayan Şükran Şıpka, “30-40 yıl süren bir evlilik sonrasında bir bayanın, öbür da geliri yoksa, boşandığı kocasından ömür uzunluğu nafaka alabilmesi gerekir. Bu konu bilhassa hâkim ve yargısal içtihatlar tarafından dikkatle ele alınmalı, çok kısa sürmüş, -özellikle çocuksuz- evlilikler açısından yoksulluk nafakasının tespit ve tayininde menfaat istikrarı ve hakkaniyet yeterince hareket edilmelidir” tavsiyelerinde bulundu.

“’Yoksulluk’ terimi kaldırılıp ‘evlilik sonrası katkı yahut nafaka’ denmeli”

Şükran Şıpka, yapılan açıklama kapsamında, yasa tasarısı haline gelmiş olan ve yoksulluk nafakasını muhakkak mühletlere bağlayan yasa değişikliği tasarısının isabetli olmadığı değerlendirmesinde bulundu. Şükran Şıpka, “Daha evvelki bilimsel çalışmalarımda ve yapıtlarımda de vurguladığım üzere, İsviçre ya Alman Uygar Kanunlarında yer alan ve hâkime yol gösterici nitelikteki kriterler kanun hususuna eklenebilirdi. Ayrıyeten daima belirttiğim bir konu da bu nafakanın isminin değiştirilmesi gerektiğidir. Bilhassa ‘yoksulluk’ terimini kaldırıp, yerine ‘evlilik sonrası katkı yahut nafaka’ denmelidir” dedi.

“Yoksulluk” tabirinin hem rahatsız edici hem de bireye nazaran izafî bir kavram olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Şıpka, kanun değişikliğinin nasıl olması gerektiği ile ilgili görüş ve tekliflerini de lisana getirerek, “Benim teklifim; ‘Maddi geliri ve işi olmayan taraf, boşanmada daha ağır kusurlu olmamak şartı ile, başka taraftan geçimi için uygun bir nafaka isteyebilir. Karşı tarafın kusuru aranmaz. Bu nafaka; hakkaniyet prensibi de dikkate alınarak, evliliğin mühleti, çocukların yaşı, eğitim durumları, katkı talep eden eşin yaşı, sıhhat durumu, çalışma imkanı üzere sebeplerle makul periyodik ya da süresiz olabilir. Mahkeme, nafakanın mühletini ve ölçüsünü belirlerken, yükümlü tarafın mali gücü ile, nafaka talep eden eşin diğer gelir kaynaklarının olup olmadığını da dikkate alır’ halinde yasa değişikliği olabilirdi. Yasa tasarısında belirtildiği üzere, ilgili unsur metnine 5 yıl, 8 yıl, 10 yıl üzere kesin müddetler konulması halinde bu durum somut olay adaletini gerçekleştiremez” dedi.