Yeni sisteme lider dayanmıyor: Merkez’den sonra TÜİK’e de 20 ayda dördüncü lider

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ısrarla uygulanmasını istediği “düşük faiz” siyaseti ve bu siyasetin sonuçları Merkez Bankası’ndan sonra artık sayıları gizleyemez duruma geldiği konuşulan TÜİK’te de 20 ay içerisinde dördüncü sefer liderin değişmesine yol açtı.

Erdoğan’ın ısrarına karşın faiz indirimine yanaşmayan ya da ürkek yaklaşan Murat Çetinkaya  6 Temmuz 2019’da misyondan alındı. Yerine atanan Lider Yardımcısı Murat Uysal ise 30 Kasım 2020’ye kadar bu misyonda kalabildi.

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın 8 Kasım’da istifa etmesinin akabinde iktisatta yeni modeli yeni takımlarla yürütmek isteyen Erdoğan, Uysal’ın yerine Naci Ağbal’ı getirdi. Fakat Ağbal, 18 Mart 2021’de faiz arttırma kararı alınca yalnızca 4,5 ay sonra koltuğundan oldu. Ağbal’ın yerine Şahap Kavcıoğlu atandı.

Böylelikle 20 aylık devirde dördüncü defa Merkez Bankası Başkanlığı’na atama yapıldı. Bu durum Merkez Bankası tarihine geçti. Kavcıoğlu ise Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Cumhurbaşkanlığı’ndaki ekonomistlerle uyumlu hareket ederek bugüne kadar koltuğunu korudu.

Siyasetin sonuçlarına yenilen TÜİK liderleri

Merkez Bankası liderleri Erdoğan’ın faiz siyasetleriyle uyumlu hareket etmedikleri için gerisi gerisine vazifelerinden alındılar. Bu siyasetlerin sonuçları ise TÜİK liderlerinin arkası gerisine değişmesine yol açtı.

Resmi Gazete’de gece yayımlanan kararnameyle geçen yıl mart ayından bu yana TÜİK Başkanlığı’nı yürüten Sait Erdal Dinçer misyondan alındı. Yerine Erhan Çetinkaya getirildi.

TÜİK’te başkanlığı vekaleten yürüten Yinal Yağan, 22 Mayıs 2020’de Sümer Holding’e genel müdür olarak atanmış, Lider Yardımcısı Muhammed Cahit Sevimli ise TÜİK Başkanlığı’na getirilmişti. Lakin Sevimli, başkanlıkta 1 yılını dolduramadan misyonu devretti. 15 Şubat 2021’de misyondan alınan Şirin’in yerine Lider Yardımcısı Ahmet Kürşad Dosdoğru vekaleten getirildi. TÜİK Başkanlığı’na 15 gün sonra Sait Erdal Dinçer atandı. Fakat Dinçer de vazifede 1 yılı dolduramadı.

20 ayda dört lider

Böylelikle Merkez Bankası’nda olduğu üzere TÜİK’te de tarihe geçen vazife değişiklikleri gerçekleşmiş oldu. Çetinkaya ile birlikte 20 ayda dört kere başkanlığa atama yapıldı.

TÜİK’in sayıları yetmedi

Dinçer’in 11 ay süren başkanlığı boyunca TÜİK daima tartışmaların odağında kaldı. TÜİK’in gerçek enflasyon sayılarını yansıtmadığı, enflasyon sepeti ile daima oynamalar yaparak sayıların düşük çıkmasını sağladığı uzun yıllardır konuşuluyor. Fakat bu savlar bilhassa 2021 başından bu yana düzgünden düzgüne yükseldi. Enflasyonu bağımsız olarak hesaplayan kuruluşlarla TÜİK’in açıkladığı sayılar ortasındaki makas açıldı.

3 Aralık’ta Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Kasım ayında Tüketici Fiyat Endeksi’nin (TÜFE) bir evvelki aya nazaran yüzde 3,51 arttığını, yıllık bazda ise yüzde 21,31’e yükseldiğini açıkladı.

CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Twitter’dan, “TÜİK’ten randevu istedim, vermediler. Saat 11.00’de geliyorum, haberiniz olsun” diye yazdı. Söylediği saatte TÜİK’e giden CHP önderi içeri alınmadı. Kılıçdaroğlu, TÜİK kapısı önünde yaptığı açıklamada, “Devletin bilgileri ve bu bilgilerin nasıl toplandığına ait açıklamalar ana muhalefet partisine yapılmak istenmiyor. Kapılar kapanıyor. Böylesi bir tabloyu cumhuriyet tarihinde hiç görmedik. TÜİK devlet kurumu olmaktan çıkmış saray kurumu haline gelmiştir” dedi.

“Siyasetin kesimi haline gelmesin diye”

Dinçer’in, Kılıçdaroğlu ile görüşmeme münasebeti ise tartışmaları boyutlandırdı. Dinçer, günler sonra yaptığı açıklamada, “Kurumu siyasi tartışmaların bir kesimi haline getirmek istemedim.

Bu kurum siyasetten uzak, tartışmalardan uzak kalıp, ülkenin en kritik bilgilerini üretmeli. Çok hayati bir iş bu. Görüşmeme nedenimiz budur. Kurumu aralık ayı içinde basına ve bahsin uzmanlarına açmayı planladık. Enflasyonla ilgili dataları paylaşan ENAGrup yöneticisi Prof. Veysel Ulusoy ve takımını de davet etmeyi planladık. Kendisiyle görüştüm. Vakit planlaması yapıyorduk. Sonra da iktisat ve finans müelliflerini, uzmanları davet edecektik. Kılıçdaroğlu’nun görüşme talebi bu çalışmaların ertelenmesine neden oldu. Ben sahiden hayatım boyunca hiç siyasetle uğraşmadım. Tüm hayatım akademi. Kurumu da siyasi tartışmaların kesimi olmaması için müdafaaya çalıştım. Tahminen sonuçları farklı oldu. Fakat niyetim kurumu dışa kapatmak asla değildir” dedi.

“84 milyona karşı sorumluyum”

Fakat bu açıklamalara karşın TÜİK’in açıkladığı sayılara yönelik güvensizlik devam etti. 3 Ocak’ta Aralık ayı enflasyonu açıklandı ve böylelikle 2021 yılı enflasyon oranı açıklanmış oldu. TÜİK, artırım yağmuruna karşın yıllık enflasyonu yüzde 36,08 olarak belirledi. Son 19 yılın en yüksek enflasyon oranının açıklanmasına karşın, TÜİK’in sayıları ile bağımsız kurumların sayıları yeniden birbirini tutmadı. Enflasyon Araştırma Kümesi (ENAG), yıllık enflasyonun yüzde 82 olduğunu duyurdu.

Dinçer, Dünya Gazetesi’ne verdiği röportajda, bu tenkitlerin anımsatılarak, TÜİK’in sayılarla oynayıp oynamadığının sorulması üzerine, “Enflasyon hesabında ben 84 milyona karşı sorumluyum, bir yanlışa imza atarsam 84 milyonun hakkını yemiş olurum. Biliyorsunuz, milyonlarca çalışan bizim açıkladığımız enflasyona nazaran artırım alıyor. Artık o insanların adeta geliriyle oynamak, hakkını yemek… Bunu yapmam, bu türlü bir sorumluluk altına girmem kelam konusu olabilir mi?” dedi.

Dinçer, ısrarlı sorulara ise “Bu koltukta artık ben oturuyorum, yarın oburu oturur; yani liderin kim olduğunu boş verin. Siz sanıyor musunuz ki TÜİK’te enflasyon hesaplamasıyla ilgili ünitede çalışan yüzlerce arkadaşım ortaya koydukları orandan çok farklı bir açıklama yapılmasını sineye çeker, hiç sesini çıkarmaz…” karşılığını verdi ve kuruma güvenilmesini istedi.

İnanç sorunu sürüyor

Dinçer’in açıklamalarına karşın tenkitler ve inanç sorunu devam ediyor. Yalnızca enflasyon sayılarına değil, farklı sayı ve uygulamalara da reaksiyon büyük.

TÜİK, geçtiğimiz yıl uzun mühlet mevt oranlarını açıklamadı ve açıklamayı daima erteledi. İşsizlik sayıları açıklandığında ise kurumun sayıları ile İŞKUR sayılarının farklı olduğu görüldü.

Ekonomistler de TÜİK’in enflasyon sepetini değiştirerek, işsizlikle ilgili tarif farklılıkları getirerek güvensizlik yarattığı görüşünde.

Buna karşılık iktidarın TÜİK’in açıkladığı son enflasyon sayılarından ve Dinçer’in açıklamalarından rahatsızlık duyduğu da kulislere yansıyordu. Bu savların doğruluğu Dinçer’in misyondan alınmasıyla açığa çıktı. Fakat 20 ayda dördüncü sefer lideri değiştirilen kuruma inancın nasıl sağlanacağı hala bir muamma.